Schokkend vrouwelijk perspectief op ‘1984’

Met Julia (in de vertaling van Frank Lekens en Rob Kuitenbrouwer) duikt de Amerikaanse Sandra Newman op verzoek van de uitgever in de dystopische wereld van George Orwells 1984. Newman volgt Orwells tijdlijn maar dan vanuit het vrouwelijk perspectief van Winstons vriendin Julia. Door te kiezen voor haar perspectief kom je dingen te weten die in 1984 onbesproken blijven. Ze gaat nog een stapje verder als je Julia, na haar ontmoeting met Winston waar 1984 mee eindigt, verder volgt in de tijd en je uiteindelijk te weten komt wie Grote Broer werkelijk is en de ontknoping je met een koud hart en een verbijsterende conclusie achterlaat.

Newman heeft sommige teksten een-op-een overgenomen uit 1984. Voor haar schrijfstijl is ze dicht bij die van Orwell gebleven. Hierdoor sluiten deze teksten naadloos aan bij Julia’s verhaal zonder dat het opvalt welke teksten van de hand van Orwell zijn en welke van Newman. Dat neemt niet weg dat Newman er prima in geslaagd is om Julia haar eigen ‘tone of voice’ gegeven.

Net als de mannen hebben de vrouwen het niet gemakkelijk in het totalitaire regime van Grote Broer waar je onder een continue surveillance staat. Julia lijkt daar gemakkelijk tussendoor te laveren. Ze doet wat van haar verwacht wordt. Ze haat, loopt mee in demonstraties en is lid van het Antiseks Jeugdverbond. Ondertussen is ze in het geheim seksueel actief, gaat haar eigen weg en lapt regelmatig de regels aan haar laars. Als ze door O’Brien, een van de machthebbers, wordt geronseld om onder zijn supervisie seksuele diensten te verlenen en zo mannen te verleiden tot strafbare uitspraken, komt de relatie die Winston met Julia in 1984 heeft in een heel ander daglicht te staan.

Het is allesbehalve een vrolijk verhaal. Het machtsmisbruik waarbij mensen worden gemanipuleerd en voor eigen gewin misbruikt worden is schrijnend. Om hoger op de ladder te komen worden orders zonder vragen uitgevoerd en worden onderdrukten op hun beurt onderdrukkers. En ook Julia maakt zich daaraan schuldig als ze O’Brien op zijn woord geloofd en daarbij rücksichtslos mannen opoffert zonder dat het weinig lijkt te doen.
Het is geen boek voor tere zieltjes, want bijvoorbeeld de martelpraktijken zijn zo gedetailleerd beschreven, dat ik af en toe het boek moest wegleggen. De seksuele scènes worden onverbloemd beschreven. Misschien een beetje te veel van het goede, maar nodig om duidelijk te maken dat Julia zich met goedkeuring van Grote Broer seksueel mag uitleven en ze daar dan ook volop en zonder schroom gebruik van maakt, ook als ze zichzelf bevredigt, in plaats van heel stiekem zonder enig geluid te maken.

Het verhaal is eerder een hervertelling vanuit een vrouwelijk oogpunt in plaats van een feministisch perspectief waarmee het boek in de markt gezet is. Dat doet echter niets af van de kwaliteit van het indrukwekkende verhaal waarmee Newman je opnieuw de wereld van Grote Broer intrekt en je misschien nog wel meer geschokt en somber achterlaat dan Orwell dat deed met 1984.