Een knap geconstrueerd mozaïek

Sanam Mahloudji werd geboren in Iran (Teheran), groeide op in de Los Angeles en woont nu met haar gezin in Londen.
The Persians is haar debuutroman. Deze verscheen meteen op de shortlist voor de Women’s Prize for Fiction 2025. De Perzen is een vertaling van de hand van Madelon Janse en werd in oktober 2025 uitgeroepen tot Hebban Boek van de Maand.

De Iraanse familie Valiat stamt af van Babak Ali Khan Valiat, de Grote Krijger, befaamd voorvechter van een seculiere democratie, die hij met harde hand probeerde af te dwingen. De familie is onmetelijk rijk en geniet in Teheran en omgeving vanzelfsprekend status en aanzien.
Wanneer in 1978-1979 de revolutie uitbreekt, waarbij eerst de prowesterse dictatoriale sjah wordt afgezet en er vervolgens een islamitische republiek wordt gevestigd, adviseert Elizabeth haar kinderen met klem (tijdelijk) uit te wijken.
Haar dochters Seema en Shirin nemen die raad ter harte en komen met hun gezinnen via Wenen en Parijs in de VS terecht, waar ze zich uiteindelijk permanent zullen vestigen.
Net voor vertrek gaat de zesjarige Niaz, de dochter van Shirin, nog even naar haar oma, Elizabeth, die haar met een leugentje bij zich houdt. Een klein leugentje dat een grote blokkade zal gaan vormen in de onderlinge relaties. Niaz zal altijd bij haar oma in Teheran blijven, ver verwijderd van haar moeder.

De Perzen is geen plotgedreven verhaal.
De vijf hoofdpersonen - Elizabeth, Seema en haar dochter Bita, Shirin en haar dochter Niaz - vertellen afwisselend hoe de familiegeschiedenis, de familiegeheimen, de vlucht uit of juist het achterblijven in Teheran van invloed zijn geweest op hun identiteit, hun ontwikkeling, hun ontplooiingskansen, hun onderlinge relaties en de manier waarop ze zich tot hun omgeving verhouden.
De Iraanse revolutie markeert de omwenteling die de karakterontwikkeling van de vijf vrouwen heeft beïnvloed, maar de revolutie zelf heeft geen cruciale rol in het verhaal.

Het verhaal van Elizabeth wordt gedaan door een alwetende verteller, waardoor dat meer autoriteit krijgt. De andere vier vrouwen vertellen in de ik-vorm. Door deze wisseling van perspectief krijgt de lezer sympathie voor alle personages, ook wanneer hun gedrag of denkbeelden weerstand oproepen.

Shirin over Iraanse vrouwen in de VS: “Denk aan zo’n Iraanse vrouw en hoever ze afstaat van wat ze oorspronkelijk was: ergens, diep van binnen, de erfgename van duizenden jaren cultuur en schoonheid. En toch heeft zij, deze vrouw, nooit echte macht gekend. Ze was een echtgenote, moeder, assistente, hoer. Die diamanten? Die zijn alles wat ze heeft.”

In een toegankelijke, directe schrijfstijl ontrafelt Mahloudji stap voor stap de geheimen en mythes rond de familie Valiat, waarbij generaties, oppervlakkigheid en verdieping, gevoeligheid en onverschilligheid elkaar afwisselen. Een knap geconstrueerd mozaïek dat stof geeft tot nadenken.