Van de Duitse mist naar de Amsterdamse Jodenbuurt

Toen ik een aantal jaar geleden s ’morgens vroeg de Blutweg opreed richting de flauwe heuvel waarop Kamp Buchenwald gesitueerd was, was ik me totaal niet bewust van de Amsterdamse connectie.

Het was mistig, er reed behalve een kreunende Touringcar vol toeristen niemand op de weg en de jonge beukenbomen werden langzaam zichtbaar.

De benaming voor het bos waarin het kamp aangelegd was en waar nog steeds resten te vinden zijn, is overigens weinig origineel. De naamgevers zijn niet te missen, als de oude bomen konden spreken, waren het verschrikkelijk verhalen.

Wat wel origineel is, is de aanpak van Historica Wally de Jong. Historisch onderzoek doen naar een nog niet compleet ontrafeld gedeelde van de Holocaust en de Nederlandse Joden is één ding.
Maar dit ook toegankelijk beschrijven, met een uitgebreide bronvermelding plus online naslagwerk, is iets heel anders.

Dit is mijns inziens een schoolvoorbeeld voor historisch onderzoek anno 2021.
Ergens induiken, hoe schurend het thema ook is, meters maken met onderzoek, en deze informatie zo toegankelijk en zo breed mogelijk zichtbaar maken. Een mooi voorbeeld van een omnichannel historicus.

Het boek heeft een werktitel die blijkbaar uiteindelijk ook op de kaft terecht is gekomen. Wellicht niet de meest pakkende titel, maar wel 1 die in ieder geval duidelijk maakt waar het over gaat.
“De razzia’s van 22 en 23 februari 1941 in Amsterdam, met als ondertitel; Het lot van 389 joodse mannen. Mooi om te zien hoe ze te werk gaat, en de lezer ook meeneemt in het schrijf en onderzoeksproces.

De Februaristaking is een bekende gebeurtenis in de vaderlandse geschiedschrijving en daarom een mooie kapstok om het verhaal aan op te hangen. Indrukwekkend zijn de scenes die ze beschrijft als de razzia’s plaatsvinden.
Jonge mannen, die plotseling, totaal onverwacht uit hun families en werkomgevingen werden weggerukt. De strategische aanpak van de Duitse bezetter en de machteloosheid van de Amsterdamse politie zijn typerend voor deze februaridagen in 1941.

De schrijfster neemt ons mee met de gedwongen reis van de mannen. De achtergronden worden stuk voor stuk besproken, een uitgebreid overzicht van alle biografieën is te vinden op de site van het stadsarchief Amsterdam.

Mooi en indrukwekkend hoe deze mannen nu een stem krijgen en uit de vergetelheid ontrukt worden. De scenes in bijvoorbeeld Buchenwald zijn verschrikkelijk en kunnen niet vaak genoeg aan het voetlicht gebracht worden.

Mocht u ook een keer Buchenwald bezoeken, met de verhalen van Wally de Lang krijgt dit een veel diepere lading. Namen zeggen natuurlijk veel, maar een levensbeschrijving plus de gevolgen voor de achterblijvende familie zijn pijnlijk en indrukwekkend.

Groot compliment aan de schrijfster, de uitgever en het Stadsarchief Amsterdam voor deze multichannel aanpak van een belangwekkend onderzoek naar de Amsterdamse Joden die slachtoffer werden van de Razzia’s in de Amsterdamse Jodenbuurt.