Overtuigende debuutthriller staat stijf van eenzaamheid, hunkering en jaloezie

“Ik heb besloten om gelukkig te zijn, omdat het goed is voor mijn gezondheid,” luidt het goedgekozen citaat van Voltaire dat Antoinette Kalkman (1964) als motto voor haar debuut ‘Bonuszoon’ gekozen heeft. Het geeft precies aan de twee belangrijkste personages in het verhaal, Lauren en Ellen, in het leven staan.

‘Bonuszoon’ is, volgens de cover, een psychologische thriller, maar je kunt het evengoed een spannende psychologische roman noemen. De auteur legt het accent op het innerlijk van de personages (en niet alleen van de hoofdpersonages). Ze gaat diep in op het waarom van hun handelen, verdiept zich in hun psyche, werkt hun karakter, wat hen drijft en hun gedachtegang zorgvuldig uit. De personages zijn door wat ze in hun verleden hebben meegemaakt zo geworden. Daaraan koppelt Antoinette Kalkman wat de Engelsen zo mooi suspense noemen, een aanhoudende onder de oppervlakte sluimerende spanning. Die suspense zindert door de hele roman. Bonuszoon is een buitengewoon knappe thriller/roman met diepgang geworden. ‘Bonuszoon’ won enkele prijzen.

De spanning is op de eerste twee bladzijden van het verhaal al maximaal. Lauren zit opgesloten, spreekt zichzelf moed in:
“Blijf wakker, verdomme. Bewijs hoe het zit.”

Het verhaal, dat scenisch van opbouw is, wordt vanuit twee perspectieven verteld: het verhaal van Ellen van der Molen vanuit de derde persoon en dat van Lauren Valerius vanuit het ik-perspectief. Lauren is een redelijk succesvol beeldhouwster, getrouwd met Mark. Ze vormen een samengesteld gezin met vijf dochters. Ze hebben een nieuwe start gemaakt. Ellen is hun buurvrouw. Zij heeft een ongelukkige relatie achter de rug, is mishandeld en heeft zwaar onder de knoet van haar schoonouders gezeten. Van haar vier zoons wonen Hein en Bart nog thuis. De zoons zijn vaak in de buurt van Mark te vinden en de jonge Bart lijkt in hem wel een vaderfiguur te zien. Mark vindt dat wel fijn: hij heeft thuis alleen maar dochters. De aandacht die Bart krijgt wekt irritatie op bij Lauren en als Mark regelmatig een praatje maakt met Ellen wordt de situatie gespannen. Bart is voor Ellen alles, terwijl ze Hein, die apart in een schuur woont, uitsluitend bevelen toeroept. Vreemd. Lauren en Mark groeien uit elkaar. Het escaleert. Lauren wil rust in haar hoofd en vertrekt: “Ik start de motor en trap het ongenoegen van me af.” Ze rijdt Bart, die samen met zijn broer Hein de bomen aan het snoeien is, dood. Ze wordt zowel door Ellen als door Hein als moordenares aangewezen en belandt in de cel. Volgens de politie is het duidelijk: Lauren is schuldig. Maar als ze ‘de film van het gebeuren’ terugdraait komen er twijfels, gaat ze op onderzoek uit. Is er wel gebeurd wat men zegt? En wat is er toch zo speciaal aan die Bart, die zo één was met Ellen? Ze wil bewijzen wat ze denkt. Dat brengt haar dichtbij haar dood.

Er is sprake van twee verhaallijnen: die van Ellen en die van Lauren. Kalkman laat ze complementair aan elkaar verlopen. Daardoor ga je als lezer ook je eigen interpretatie volgen. Het betrekt je bij de handeling. De hoofdpersonages hebben raakvlakken. Ze voelen zich eenzaam, niet gezien, hebben verdriet, hunkeren naar rust en aandacht, willen allebei een goede moeder zijn, hebben geleerd dat ze niemand nodig hebben. Ze hebben zoveel ellende meegemaakt dat ze gelukkig willen zijn. Zie daar waarom het citaat van Voltaire zo perfect is.

De personages worden subtiel opgebouwd. Kalkman schrijft ‘om de personages heen’ waardoor ze nog meer overtuigen. Zo voelt Ellen, die in het huis van haar voormalige schoonouders woont, zich alleen: “Het grote donkere huis voelde uiteindelijk als een beschermende oude jas, die ze op den duur berustend rond zich trok.” Juist dat indirecte voegt iets extra’s toe. Als Lauren zich realiseert waarom ze evenals haar moeder kunstenares geworden is: “Is het in je opgekomen dat je moeder zo opging in waar ze mee bezig was om niet verdrietig te hoeven zijn.” Het karakter van de schoonmoeder van Elen krijgt reliëf door de keuken waarin ze staat te beschrijven: het is er allemaal kil en opgeruimd. En Hein, die door Ellen verstoten wordt, omdat hij zo op zijn vader lijkt: “Hein hunkert naar haar liefde, maar zij kan het hem niet geven.” Soms lijkt er hoop te zijn, als Ellen in plaats van twee borden, drie borden op tafel zet. Alsof Hein er toch bij hoort.

De hoofdstukken worden naar het eind van het boek korter, het ritme gaat omhoog, de spanning stijgt, de lezer raakt in een hogere versnelling. Aan het begin van het boek worden veel bijvoeglijke naamwoorden gebruikt om het duidelijker, spannender, enger te maken, maar gelukkig zet zich dat niet door. Het verhaal heeft dat helemaal niet nodig. Kalkman strooit met origineel geformuleerde zinnen:
“Het is idioot hoe herinneringen door mijn brein krioelen. Ze peuteren laatjes open die ik lang gesloten heb.”

De spanningsboog van de lezer wordt vastgehouden door allerlei plotwendingen, cliffhangertjes, en toespelingen: “Het haar van Bart is anders dan de bijna zwarte haren van de ander zonen”. Het verhaal kruipt onder je huid, verrast. Zelfs de titel van het boek kan slaan op twee personages in het boek. Ontdek wie de Bonuszoon is!

Recensie is eerder verschenen bij 'De Leesclub van Alles'/Bazarow.