Minder dan De Cirkel maar nog steeds beklemmend

Het Alles is het vervolg op De Cirkel. Het techbedrijf De Cirkel is sinds het eerste boek verder gegroeid, heeft “het bedrijf dat genoemd is naar een Zuid-Amerikaans regenwoud” overgenomen en is doorgegaan onder de naam The Every (Het Alles). Daarmee is een machtig monopolie ontstaan. Hoewel de apps door miljoenen mensen wereldwijd gebruikt worden, zijn er ook critici, die de steeds verder afnemende privacy een doorn in het oog is. De jonge Delaney Wells solliciteert bij The Every met maar één doel voor ogen: het bedrijf van binnenuit kapot maken. Samen met haar vriend Wes komt ze met allerlei voorstellen die de privacy van de volgers nog verder uithollen, in de hoop dat dit zich tegen het bedrijf keert. Maar wat er gebeurt is precies het omgekeerde: elke nieuwe app wordt wereldwijd omhelst en het bedrijf groeit onstuitbaar verder. Als Delaney in contact komt met Mae Holland (hoofdpersoon uit het vorige boek en nu CEO van The Every) hoopt ze dat ze via haar haar doel kan bereiken.

In mijn review van De Cirkel schreef ik al de voelbare beklemming die het boek opriep, en die wordt in Het Alles alleen nog maar erger. Met grote regelmaat introduceert het bedrijf nieuwe apps die nog meer de privacy van mensen aantasten, maar elke keer weer zit er een ogenschijnlijk volkomen logica achter waardoor de app toch omarmt wordt. Een voorbeeld: The Every lanceert een smart speaker (denk aan Siri) waarmee gebruikers alle denkbare informatie op kunnen vragen. Al gauw wordt duidelijk dat deze speaker voortdurend aanstaat zonder dat gebruikers dat weten, en ze dus continu afgeluisterd worden. De data die hiermee verzameld worden, gaan rechtstreeks door naar o.a. de politie zodat die in kan grijpen als zich bijv. een situatie van huiselijk geweld voordoet. De boodschap van The Every is natuurlijk dat er op deze manier dus veel gevallen van geweld, kindermishandeling en andere misdaden worden voorkomen, en zo ongeveer de hele wereldbevolking trapt er met open ogen in. Als lezer belandt je dan ook al gauw in een spagaat: verstandelijk weet je dat een dergelijke privacy-schending ongehoord is, maar tegelijkertijd kun je natuurlijk niet ontkennen dat het voorkomen van geweld een goede zaak is. Wat De Cirkel al eng maakte en hier nog eens versterkt wordt, is het feit dat we zo ongeveer dagelijks in de krant kunnen lezen dat dit soort praktijken geen fictie meer is maar daadwerkelijk gebeurt, ook al is het dan (nog) niet op de schaal die Eggers beschrijft.

Ook hier lezen we hoe, met name binnen de community van The Every, de psychische druk om mee te doen enorm wordt opgevoerd. Een nieuwe wending is de introductie van apps die mensen steeds meer aan huis kluisteren. Een te hoge CO2-footprint wordt bestraft, waardoor reizen ontmoedigd wordt, met als gevolg dat bijv. reisorganisaties en vliegmaatschappijen failliet gaan. Elke medewerker wil alleen nog maar op de campus van het bedrijf wonen en komt amper nog zijn huis uit. Elke vorm van verspilling en overdaad wordt tegengegaan, onder het mom van het opheffen van keuzestress. Mensen hoeven niet meer na te denken, alleen nog maar de adviezen van de app te volgen. ‘Beperking is de sleutel tot bevrijding”, aldus de bedenkers.

Een ludiek detail: door papieren boeken te vervangen door e-boeken en de gebruiksgegevens hiervan in detail te analyseren, ontdekt een van de onderzoekers dat er een maximum aantal pagina’s is dat lezers van een boek kunnen verdragen: 454. En de omvang van Het Alles is …. Precies!

In Het Alles gaan de ontwikkelingen zo snel (apps die binnen enkele weken wereldwijd succes hebben), dat het daarmee minder geloofwaardig overkomt dan De Cirkel. Door de enorme hoeveelheid apps krijg je als lezer ook snel een gevoel van herhaling. Door de nadruk op de techniek blijven veel karakters hangen in een wat tweedimensionaal beeld. Die dingen samen maken het boek wat minder leesbaar dan De Cirkel. Maar de boodschap is nog steeds even duidelijk: het boek schetst een realiteit die akelig dichtbij komt, en een meer dan duidelijke waarschuwing voor waar onze digitale samenleving op af dreigt te stevenen als we niet in verzet komen.