Een tijdloze klassieker voor jong en oud

T.H. White las vlak voor de Tweede Wereldoorlog de originele Arthurlegende van Thomas Malory en schreef op basis hiervan zijn eigen vertaling van het verhaal van Koning Arthur. De Koning van eens en ooit is de tweede vertaling in het Nederlands van White’s renditie. Vertaalster Jolande van der Klis heeft de vertaling gemoderniseerd naar de huidige taalmaatstaven.

Het boek begint met een korte biografie over T.H. White en hoe hij gekomen is op het idee om Malory’s Arthur te verwerken naar zijn editie. Daarop volgen de vier boeken die samen de Arthur legende vormen: Het zwaard in de steen, De koningin van lucht en duisternis, De mismaakte ridder en De kaars in de wind. Afsluitend heeft van der Klis een verklarende woordenlijst toegevoegd.

Het eerste deel, Het zwaard in de steen is het verhaal van de jonge Arthur, beter bekend als de Wart, die opgroeit als het aangenomen broertje van Kay, de zoon van Sir Ector. Arthur gaat op queeste naar een leraar en vindt Merlijn de Tovenaar die met hem meekomt en als leraar voor Arthur en Kay optreedt. Als een spannend jongensavontuur vertelt White hier de jeugd van Arthur en de groei die hij doormaakt tot hij uiteindelijk het zwaard uit de steen trekt en de koning van heel Engeland wordt. Dit eerste boek is zeer visueel geschreven, de natuur en het dierenrijk spelen een belangrijke rol en het is geschreven met een duidelijke knipoog en dosis humor.

In de koningin van lucht en duisternis zet White deze manier van schrijven voort. Ook zeer visueel ,zelfs in enkele zeer lugubere stukken, leren we de geschiedenis van de Orkney-familie: koningin Morgause en haar vier zoons. Maar bovenal leren we hoe de Ronde Tafel is ontstaan. Dit boek is wel wat langdradiger geschreven: er komen passages in voor die eigenlijk weinig toevoegen aan hetgene wat dit boek interessant maakt: Morgause, haar zoons en Arthur.

In boek drie, De mismaakte ridder maken we kennis met grote namen uit de Arthurlegendes: Lancelot en Guinevere. In tegenstelling tot het heersende beeld is alleen Guinevere beeldschoon. Lancelot is een mismaakte ridder, van binnen en buiten. Qua stijl kan dit boek zich meten aan de eerste twee delen: wederom is het een prachtig avonturenverhaal met de nodige humor. Je merkt bij het lezen van de mismaakte ridder dat White een vertekend beeld heeft van een gezonde relatie tussen man en vrouw en krijg je het idee dat hij in de driehoek Lancelot – Arthur – Guinevere met zijn eigen gevoelens rondom zijn geaardheid worstelt.

Het slotdeel is De Kaars in de Wind wat het verhaal is van Mordred de bastaardzoon van Arthur die de plek van zijn vader inneemt op de troon. Verwacht hier geen grote strijd: White focust zich veel meer op allerhande bijzaken en verwijst voor het resultaat terug naar de originele Arthurlegende van Thomas Malory. Precies wat hij op andere belangrijke momenten in het boek ook doet om geen langdradige veldslagen te beschrijven.

Arthur, de koning van eens en ooit is in zijn totaliteit een prachtig epos over een bijzondere koning. Een fijne goed leesbare vertaling van de legende van Malory die niet perfect is maar zeker de moeite van het lezen waard. Een tijdloze klassieker voor jong en oud.