Dit boek in de traditie van Franz Kafka verdient een groter lezerspubliek

Disclaimer: de boeken van Michiel Richards verschijnen bij Godijn Publishing, waar ook boeken van mijn hand zijn uitgegeven. Ik kocht dit boek omdat ik enthousiast was over een eerder boek van de auteur.

9 Dit boek is een absolute aanrader - Het is mij een raadsel waarom (als Goodreads en Hebban een indicatie zijn) niet meer mensen het hebben gelezen. Het steekt in elk geval met kop en schouders uit boven het meeste dat in ons taalgebied binnen het fantastische genre gepubliceerd wordt. op de achterflap staat dat het een magisch-realistische roman is, maar het speculatieve element is zo groot, dat ik het las als een SF-roman. Maar dan een psychologische SF-roman, die niet gericht is op een verklaring voor het centrale fenomeen, maar wel de gevolgen ervan verkent voor de hoofdpersoon en diens omgeving.
En het is geweldig geschreven. De auteur toont een fantastische beheersing van zijn register, waarmee hij de sfeer van verschillende tijdvakken en culturen weet op te roepen, maar zonder wollig of onbegrijpelijk te worden. Het begin van het boek speelt zich af rond de eerste wereldoorlog en dan lezen we een prachtige zin als 'hij wilde erbij zijn wanneer mijn moeder het leven liet, in plaats van de dood van strijdmakkers te moeten aanschouwen in een vreemde, verre akker' (waarbij de alliteratie ook mooi werkt). Ook gebruikt hij hier woorden als 'wederom' en 'kampement'. Komen we dichter bij onze tijd, dan lezen we 'Doordat Koos clever kon lullen ...' en 'Een kleuter kon bevatten dat dit bureaucratentaal was: goed verhaal, doen we lekker niets mee.' De dialogen zijn tegelijk geloofwaardig en informatief en nergens houterig. Bovendien zag ik maar enkele minuscule redactiefoutjes - het lezen was een genot.
Maar dat had ik kunnen verwachten na het lezen van het eerdere 'Tijdprotocol 4.16' van dezelfde auteur. Dat was een SF-roman die de verschillen tussen utopieën en dystopieën onderzocht. Verder schreef hij een psychologische roman en een fantasyroman. Het is duidelijk dat hij de verschillende genres wil verkennen en de krachten van deze genres wil gebruiken om een ander licht te werpen op de motivaties van mensen in relatie tot hun omgeving. Hiermee staat hij in de traditie van een auteur als Franz Kafka, wiens verhalen ook absurd lijken, maar heel serieuze thema's bevatten. Ik moest al meteen aan deze schrijver denken bij de openingsregels: 'Gregor Hartman werd geboren op een stormachtige dag in september, op hetzelfde moment dat in het weiland van boer Houben een koe door de bliksem werd getroffen.' De naam Gregor is hier natuurlijk veelzeggend en volgens mij ook het feit dat dit personage misvormd ter wereld komt.
Gregors zoon Valot is de eigenlijke hoofdpersoon - of, nou ja, zijn bewustzijn. Want dat springt telkens over naar een ander lichaam, waarna het vorige lichaam sterft. Het idee van een bewustzijn dat van lichaam naar lichaam overspringt is binnen de SF niet nieuw, maar ik vond het idee dat elk lichaam begint te vervallen als Valot er bezit van neemt, wel origineel en het brengt een spannende tijdsdruk tot stand, zeker aan het eind. Wat nog bijzonderder is, is dat het overspringen pas kan gebeuren als Valot met iemand praat en de oorsprong van diens diepste pijn te weten komt, datgene waar ze het meest spijt van hebben, wat hun leven heeft misvormd (zoals Gregor van buiten misvormd was). Langzaam ontwikkelt de hoofdpersoon mededogen voor mensen die wellicht door de maatschappij met de rug worden aangekeken. Hij kent immers alle stappen die tot hun wanhoopsdaden hebben geleid. En dat verandert hem.
Het verandert ook de lezer, die via de weg van Valot met zoveel verschillende mensen kennis heeft gemaakt. Aanvankelijk vroeg ik me af waarom de auteur op basis van zijn gegeven (dat met het fysieke verval van de lichamen van Valot immers een gruwelijke wending heeft) geen horrorroman heeft geschreven. Maar dit is een roman over compassie, over hoe wij denken dat we diep van binnen van anderen verschillen, dat er iets mis met ons is, maar dat we -als we bij elkaar van binnen konden kijken - meer overeenkomsten zouden vinden. Eigenlijk wordt het daarmee een heel hoopgevend boek. Al is er wel een scene waarin iemand zijn eigen been afzaagt - dus 'feel good' is het bepaald niet te noemen.
Ik hoop dat nog veel mensen dit boek (en de andere werken van deze auteur) gaan lezen, want naar mijn mening verdient hij een veel groter lezerspubliek.