Mijn eigen verlies

Het havistje had al geproefd aan de droefgeestige onvermijdelijkheid van dood en verlies. Diverse huisdieren waren gestorven. Een grootmoeder van moederskant en een grootvader van vaderskant inmiddels ook. Voor Engels moest hij 'The Woman in Black' (1983) van Susan Hill lezen, een klassiek spookverhaal waarin landhuis 'Eel Marsh House' wordt omgeven door moerassen en een eeuwige mist. Het raakte iets in het havistje dat hoofdpersoon Arthur Kipps - een jonge advocaat van begin twintig - door noodweer werd gedwongen om een nacht door te brengen op deze omineuze locatie. Zonder anderen om op terug te vallen, terwijl er in 'Eel Marsh House' een overweldigend verdriet in de muren was gekropen. Het verdriet zo tastbaar dat het als een duistere macht vrat aan de levenslust en ambities van een jonge man. Arthur Kipps zou als een andere persoon terugkeren naar zijn oude leven.

Het vroegere havistje ging Literatuurwetenschap studeren en las een heleboel serieuze literaire werken. Toch kriebelde het om terug te keren naar de schrijnende melancholie die in 'The Lady in Black' (1983) herkenning opriep. Met de eerste regels wist Susan Hill hem met 'I'm the King of the Castle' (1970) mee te nemen in haar beklemmende mistroostigheid. In deze psychologische roman spookt er geen metafysische verschijning, maar door de beschrijvingen krijgt landhuis Warings net zoveel persoonlijkheid als Eels Marsh House. Verval, vergane glorie en klassenverschillen. Het is de plek waar de zoon van de huishoudster wordt geterroriseerd door de psychologische spelletjes van de zoon van de landhuiseigenaar. Ze verloren allebei een ouder, maar vonden juist geen begrip of sympathie in elkaars rouw. Het vroegere havistje las de novelle uit met een zwaar gemoed. Opnieuw geraakt omdat hij zich de competitie tussen die twee jongetjes zo levendig voor kon stellen. Hun schrijnende onvermogen om nader tot elkaar te komen.

Mensen veranderen en smaken veranderen, maar soms blijft er toch iets bestaan van de vroegere bewondering. Je ontdekt nieuwe lagen in het oude. Zo weet 'The Beacon' (2008) prima de gotische elementen van een spookverhaal te combineren met de onderhuidse spanning van een psychologische thriller. De novelle wordt iets ertussenin als een vileine streekroman over personages die zich moeten verhouden tot hun eigen verleden. Op het sterfbed van haar moeder overdenkt hoofdpersoon May de koers van haar leven. Haar intelligentie leek een uitweg te bieden aan de voorspelbare routine op woonboerderij 'The Beacon', maar psychische problematiek dwong haar terug in de armen van een dominante moeder. Haar stugge broer Frank wist echter wél weg te komen en een grandioos leven op te bouwen in Londen. Maar er openbaart zich een pijnlijk familiegeheim dat alle bestaande zekerheden omver werpt en ieders herinneringen in een ander perspectief plaatst.

Tijdens het schrijven van deze recensie krijg ik het bericht binnen dat iemand uit mijn jongere jaren plotseling is overleden. Een vriendin van de familie. Vijfenzestig jaar geworden. Het idee dat ik nooit meer haar montere stem zal horen, doet me pijn. Maar het engst is de realisatie dat ik zelf opnieuw een stap dichterbij de dood kom van één van mijn eigen ouders, of misschien zelfs van mijn eigen verscheiden. Susan Hill Weet zulke angsten in 'The Beacon' (2008) treffend te beschrijven met haar directe en trefzekere stijl. Of zoals in deze novelle de dood van de 'mater familias' ingewikkelde familieverhoudingen bij elkaar brengt in conflicten over nalatenschap en erfenis. De verschillende personages konden her en der wat meer vlees aan de botten krijgen, maar omdat de focus voornamelijk op dochter May ligt blijft de rauwheid behouden van haar tegenstrijdige verlies.

'The Beacon' (2008) geeft vorm aan het onbestemde gevoel dat sommige dingen nooit meer uitgesproken of veranderd kunnen worden. Met een mens sterft ook de mogelijkheid tot vergeving of om misverstanden uit de weg te helpen. Meestal blijft er een kille juridische werkelijkheid over, wars van emoties. Zelfs wanneer dit eigenlijk onrechtvaardig voelt naar betrokkenen.

(Toevoeging: Deze recensie is geschreven met jou in mijn gedachten. Je stond als docent Duits op een internationale school volop in de aandacht en zal door veel mensen herinnerd worden als een levenslustige persoonlijkheid. Het is jammer dat we elkaar zo lang niet meer hebben gesproken door onzinnige misverstanden. Mijn eigen verlies. Rust zacht, lieve Astrid.)