De kloof tussen de generaties

Marente de Moor (1972) heeft haar verdiende plaats in de Nederlandse literatuur ingenomen in 2010 met het verschijnen van haar roman De Nederlandse maagd, bekroond in 2011 met de AKO Literatuurprijs en in 2014 met de Literatuurprijs van de Europese Unie. In de daaropvolgende jaren is haar werk zeer goed ontvangen zowel in Nederland als internationaal. Marente de Moor heeft Oosteuropakunde en Slavische taal- en letterkunde gestudeerd en acht jaar lang in Rusland gewoond waar ze studeerde en werkte voor de Petersburgse televisie. Mogelijk heeft haar fascinatie voor Rusland en Oost Europa iets te maken met de originele thema’s van haar werk en het buitengewoon verfijnde taalgebruik.
De bandagist is een gelaagde roman die men beslist niet snel vergeet. Het verhaal van Joost die zijn brood verdient door in Amsterdam te zorgen voor de zieke benen van voornamelijk ouderen is donker, aangrijpend en in hoge mate ook uitzichtloos. Joost slaagt er niet in om voor zichzelf een betaalbare woonruimte te vinden en nadat hij uitgezet wordt van zijn voormalige studentenkamer op de universiteit (terwijl hij al lang geen student meer is), is hij praktisch dakloos. Hij probeert zich te redden door te overnachten bij kennissen, vrienden en als kattenoppas op diverse adressen, maar zijn situatie wordt steeds nijpender. En dat terwijl hij dagelijks over de vloer komt bij zijn hoogbejaarde, niet zelden verwarde cliënten die meestal helemaal alleen magistrale grachtenpanden bewonen. Het contrast tussen zijn half-zwervend bestaan en de vaak zeer welgestelde ouderen, omringd door hun verzameling boeken, wijnen en kostbare parafernalia kan niet groter zijn.
Marente de Moor schetst een genadeloos beeld van het einde van de generatie boomers die letterlijk en figuurlijk geleidelijk wegrot, omringd door een overvloed van verouderde spullen. Daar tegenover staat de jonge generatie, Joost en zijn vriendin Umay, zonder geld, zonder woning, zonder een bevoorrechte achtergrond en zonder nuttige relaties. Zonder toekomst wellicht?
De bandagist is een roman over de generatie boomers die aan het vertrekken zijn. Wat is overgebleven van hun idealen en daden? En wat gaat de nieuwe generatie brengen en betekenen?
Naast de indrukwekkende en onsmakelijke beschrijvingen van rottende, stinkende oedeem benen van de bejaarden, door Joost vakkundig (en soms minder vakkundig en slordig) behandelde ledematen (en dat terwijl de arme jongen vaak door zijn mond moet ademen om de alom tegenwoordige stank aan te kunnen), ontstaat er in het verhaal een tweede, overheersende gedachte. Deze uitstervende generatie boomers zijn namelijk belezen en erudiet, in staat om op een geconcentreerde wijze kennis tot zich te nemen.

“Al mijn patiënten, zelfs degenen die aan alzheimer leden, beschikten over een benijdenswaardige concentratie. Het was alsof ze een taal kenden die ik nooit zou leren, simpelweg omdat die bij het analoge leven hoorde, een tijdperk dat voor mijn geboorte was afgesloten. Zij zullen die gave meenemen in hun graf.”

Joost, die zelf geen lezer is, begint boeken te lezen die hij in de huizen van zijn cliënten aantreft. Wanneer hij kennismaakt met een nieuwe patiënte, mevrouw Swarovski, ziet Joost opeens een nieuwe mogelijkheid om zijn woningnood op te lossen en zich verder te bekwamen in de wereldliteratuur van de vervlogen tijden.
Jammer genoeg neemt het verhaal aan het einde een onverwachte wending aan en dan eentje die niet alleen onverwacht maar ook enigszins zweverig en incoherent is. Maar gezien het briljant taalgebruik, krachtige metaforen en een intrigerend conflict tussen analoge eruditie en digitale overvloed aan consumeerbare informatie, blijft De bandagist een onvergetelijk boek met veel ingangen waarover men nog lang na het lezen over kan blijven nadenken.