Een subtiel en ragfijn spel

Nadat hij in Bern het gymnasium bezocht, studeerde domineeszoon Friedrich Dürrenmatt aan de universiteit van Zürich waar hij onder andere filosofie, theologie en Germanistiek studeerde. Hij behaalde geen diploma, werkte vervolgens als journalist, schreef voor het cabaret en ging later ook over tot het schrijven van toneelstukken en misdaadromans. Vervolgens groeide hij uit tot een de belangrijkste Zwitserse auteurs van de twintigste eeuw. Zijn internationale doorbraak kwam met de tragikomedie Der Besuch der alten Dame. Het in 1953 geschreven Der Verdacht is in 2017 in het Nederlands heruitgegeven onder de titel De verdenking. In 1986 ontving Dürrenmatt de Georg-Buchner-Preis, de belangrijkste literatuurprijs in Duitsland.

Commissaris Bärlach is begin november 1948 in het ziekenhuis opgenomen als gevolg van een ongeneeslijke ziekte. Terwijl hij in zijn bed ligt, bladert hij het drie jaar oude tijdschrift Life door. Een foto die hij in het blad ziet, wekt zijn belangstelling. Bärlach is ervan overtuigd dat een voormalige SS-kamparts op de foto afgebeeld staat. Deze arts zou zelfmoord hebben gepleegd, maar Bärlach is daar niet van overtuigd. Daarom is hij vastberaden de arts, die nu een privé-kliniek runt, te vinden en te ontmaskeren. Hij gaat daarin zelfs zo ver dat hij zich in de kliniek laat opnemen. Vanaf dat moment is de commissaris niet zeker van zijn leven en is het eveneens onduidelijk wie aan het langste eind zal trekken.

In de eerste zin van het verhaal wordt het jaartal 1948 genoemd en met de wetenschap dat het boek in 1953 geschreven is, kan de lezer verwachten dat de schijfstijl ook de sfeer van deze jaren veertig of vijftig heeft. Hier is echter geen enkele sprake van. Het verhaal heeft een stijl die misschien niet helemaal eigentijds genoemd kan worden, maar er is geenszins sprake van een achterhaald taalgebruik. Dit wil niet zeggen dat niet te merken is dat het verhaal zich een kleine zeventig jaar eerder afspeelt. De sfeer die het oproept doet namelijk denken aan die in de boeken van Georges Simenon. Neem bijvoorbeeld commissaris Maigret, dat is een gemoedelijk en bedaard man. Datzelfde kan in De verdenking gezegd worden van Bärlach.

Het is nu in feite een kleine stap naar het personage Bärlach. Hoewel er niet veel over hem bekend wordt gemaakt, krijgt de lezer toch voldoende achtergrondinformatie over hem om het verhaal de diepgang te geven die het nodig heeft. Weten of Bärlach getrouwd is of wat hij in zijn eigen tijd doet, is immers volstrekt overbodig en zou niets aan het wezenlijke verhaal toevoegen. Dürrenmatts keuze om dat weg te laten is de juiste geweest. Opvallend is het cynisme van de commissaris en dat komt vooral tot uiting in de dialogen met zijn behandelend arts.

Misschien gaat het wat te ver om Bärlach te vergelijken met de beroemde nazi-jager Simon Wiesenthal, maar een kleine overeenkomst is er zeker. Beiden zijn namelijk vastberaden om de gerechtigheid te laten zegevieren. Een andere vergelijking die gemaakt kan worden, is die tussen de kamparts en Joseph Mengele. Deze twee nazi's voerden experimenten uit die vaak tot de dood van de slachtoffers leidden. Of dit een bewuste keuze van Dürrenmatt geweest is, valt echter niet te zeggen. Het geeft het verhaal in ieder geval een extra dimensie.

De verdenking is geen verhaal dat het moet hebben van zijn snelheid. Niet erg, want het subtiele en soms ragfijne spel dat Bärlach speelt om de voormalig kamparts te ontmaskeren is dermate intrigerend dat het van begin tot eind blijft boeien. In dit spel krijgt de politieman hulp, maar ook tegenwerking, van een aantal duistere en bijzonder markante figuren. Hierdoor kent het verhaal een paar verrassende en interessante ontwikkelingen. Hoewel het zeker geen thriller is, heeft het boek wel degelijk spanning. Dit komt vooral door de opbouw van het verhaal, de manier waarop de auteur naar de ontknoping toewerkt en de vraag of de commissaris in zijn missie zal slagen.