Kan verwachting niet volledig waarmaken

Oud-scenarioschrijver en -journalist Terry Hayes debuteerde in 2013 als auteur met de wereldwijd succesvolle spionagethriller I am Pilgrim (Ik ben Pelgrim, 2014). Hierna belandde hij in een zwart gat en om uiteenlopende redenen, waaronder bijzonder uitgebreide research, heeft het vervolgens tien jaar geduurd voordat in 2023 diens opvolger, Het jaar van de Sprinkhaan, werd uitgebracht.

CIA-agent Kane wordt naar het Midden-Oosten gestuurd om daar een informant, die belangrijke geheimen over een gevaarlijke terroristische groepering heeft, te spreken en om hem een eventueel ander leven te bezorgen. Het loopt allemaal anders dan gehoopt, waarna hij oog in oog komt te staan met de man die de Westerse wereld een grote slag wil toebrengen: Abu Muslim al-Tundra, die vanwege een enorme tatoeage op zijn rug ook wel De Sprinkhaan wordt genoemd. Kane zal tot het uiterste moeten gaan om deze terroristenleider een halt toe te roepen en om de wereld te redden van een noodlottige toekomst.

Uit de eerste zin, die onmiddellijk voor een gezonde dosis nieuwsgierigheid zorgt, blijkt overduidelijk dat het volledige verhaal zich grotendeels in een nog niet nader genoemd verleden afspeelt en dat de verteller – al snel weet je dat dit de voormalige CIA-spion Kane is – terugkijkt op zijn actieve periode bij de inlichtingendienst en met name op zijn missie om de nietsontziende terrorist Al-Tundra een halt toe te roepen. Dat die onderneming niet zonder risico is, komt vooral in het eerste en het eind van het vierde en tevens laatste deel van het boek goed naar voren. Talloze hachelijke scènes zorgen dan soms voor een niet te snijden spanning, ondanks het feit dat je eigenlijk wel weet dat Kane ze allemaal overleeft. Hayes hanteert in dit verhaal een heel ander uitgangspunt, want de vele gebeurtenissen, de diverse spionageactiviteiten en de omstandigheden van het werk van een geheim agent zijn de factoren die voor spannende momenten zorgen.

Hoewel het werk van de CIA-agent en het bestrijden van het terrorisme een groot deel van de plot opslokken, heeft de auteur ook ruimte vrijgemaakt voor de persoonlijke situatie van Kane. Zonder meer een interessante toevoeging, met name omdat die uiteindelijk ook nog eens met zijn werkzaamheden in verband komen te staan. In tegenstelling tot de jacht op Al-Tundra is dit echter niet allemaal even realistisch. Het eind van het derde en een groot gedeelte van het vierde deel van het boek zijn dat evenmin. Aanvankelijk ziet het er nog niet naar uit, maar in die fase van het verhaal lijkt het erop dat de auteur de weg steeds meer kwijtraakt. Hij begint groots en bizar uit te pakken en de plot, die tot dusver de logische kenmerken had van een spionagethriller, evolueert zich gaandeweg tot een ongeloofwaardig sciencefictionverhaal. Een ontwikkeling die absoluut geen recht doet aan het eigenlijke doel: het elimineren van de vijand.

Hayes bewijst andermaal dat hij een bekwaam en begenadigd verteller is. Door zijn ervaring als scenarioschrijver brengt hij iedere situatie tot leven en daardoor waant de lezer zich overal waar Kane zich ook bevindt. Audiovisueel is hij over het algemeen erg sterk, want bijvoorbeeld een scène met brullende vliegtuigmotoren kun je als het ware zelf zien en horen. Toch gaat de auteur soms net iets te ver in zijn drang naar detailbeschrijvingen, niet alles wat hij omschrijft is van toegevoegde waarde. Dit geldt wel voor de karakterisering van de belangrijkste personages, die is gewoonweg goed. De lezer kan hen doorgronden, plaatsen en leeft met de meesten van hen mee. Misschien dat sommige momenten juist daarom enigszins ontroerend zijn.

De grote vraag is of Hayes met Het jaar van de Sprinkhaan het hoge verwachtingspatroon volledig heeft kunnen waarmaken. Daarop is maar één antwoord mogelijk: dat heeft hij niet helemaal. Het verhaal is in beginsel sterk, heeft een behoorlijk spanningsveld, maar slaat ook nog weleens door.