Meer dan alleen maar leesboek

Met zijn debuutroman Blauwe maandagen brak Arnon Grunberg in 1994 zowel nationaal als internationaal definitief door als auteur. Het boek werd bekroond met de Anton Wachterprijs en het Gouden Ezelsoor. Inmiddels heeft hij een omvangrijk oeuvre, waaronder het in 2016 verschenen Moedervlekken. De roman, die op Moederdag werd uitgebracht, is aangekondigd als ‘moederboek’, maar zelf vindt hij dat dit foute verwachtingen schept; hij heeft zelf namelijk nooit de intentie gehad een boek over zijn eigen moeder te schrijven.

Otto Kadoke is psychiater bij de crisisdienst en heeft zich gespecialiseerd in suïcidepreventie. Zijn moeder is hulpbehoevend en wordt verzorgd door twee Nepalese meisjes. Als hij op een dag bij haar langsgaat, verklaart hij aan een van de meisjes zijn liefde, waarop beide verzorgsters besluiten te vertrekken. Het wordt nog erger wanneer Kadoke zijn professionele carrière op het spel zet als hij Michette, een jonge suïcidale vrouw, een alternatieve therapie laat ondergaan en de woning van zijn moeder verandert in een soort privékliniek.

Moedervlekken wordt volledig vanuit het perspectief van Otto Kadoke verteld en ondanks dat er over zijn vroegere leven niet zo heel erg veel bekend wordt gemaakt, wordt zijn personage wel degelijk uitvoerig uitgewerkt. Dan merkt de lezer al snel dat de psychiater een typisch Grunberg-karakter is: een wat kleurloze, onzichtbare, maar zeker bijzondere man. Omdat Kadoke na het vertrek van de twee Nepalese meisjes bij zijn moeder intrekt om haar te verzorgen, kom je over haar ook het nodige te weten. Een verrassende onthulling over haar identiteit al vrij vroeg in de plot doet daar niets aan af. Nevenpersonages hebben in verhalen vaak een ietwat ondergeschikte rol, maar voor Michette geldt dat absoluut niet. Zij is van wezenlijk belang; niet alleen voor de verhaallijn, want voor Kadoke en zijn moeder is ze dat eveneens.

De auteur heeft in dit verhaal een aantal maatschappelijke vraagstukken verwerkt, waaronder de problemen in de (mantel)zorg en de bureaucratie bij een crisisdienst. Hij voorkomt echter wel dat hij belerend overkomt, daar is totaal geen sprake van. De schrijfstijl is namelijk erg toegankelijk en net als in veel van zijn andere boeken maakt Grunberg ook nu weer gebruik van een gezonde dosis humor. Hoewel Moedervlekken geen zichtbare tijdlijn heeft, is het van begin af aan duidelijk dat tussen de ene en andere scène minimaal enkele dagen zitten en in sommige gevallen zelfs weken. De af en toe ruime interval heeft echter niet tot gevolg dat het een uitermate snel verhaal is. Het heeft een overwegend rustig tempo en de lange hoofdstukken zijn daar mede debet aan. Het voelt echter niet zo, want omdat er vrij veel gebeurt, en de personages dusdanig interessant zijn, lijkt het erop dat de tijd vervliegt.

Het meest opvallend in deze roman is de relatie tussen Kadoke en zijn moeder. Hij toont met grote regelmaat zijn allesomvattende liefde voor haar – zij doet dat voor hem ook, maar wel veel minder opzichtig en frequent. Wat de psychiater voor zijn moeder voelt, doet heel erg denken aan een oedipuscomplex, maar dan een zonder seksuele gedachten. Het vele geknuffel en geaai is misschien niet zo heel erg vreemd als een jong kind dat doet, maar wanneer het een tweeënveertigjarige man betreft, is het toch een iets ander verhaal. Aan de andere kant heeft hun onderlinge verstandhouding ook wel weer zijn charme.

Dat Moedervlekken door de eerdergenoemde maatschappelijke vraagstukken vragen oproept, is onvermijdelijk. Een aantal antwoorden daarop kan de lezer zelf beantwoorden, maar er zijn er ook een paar die open blijven staan en die stemmen dan tot nadenken. Deze roman is daarom zoveel meer dan alleen maar een leesboek zijn.