Boeiende en leerzame roadtrip

Hoewel Paul Theroux maar liefst zesentwintig romans op zijn naam heeft staan, is hij vooral bekend geworden door zijn reisverhalen. Zijn eerste reisboek, De grote spoorwegcarrousel, verscheen in 1975 en is tevens zijn bekendste werk. Hij reist bij voorkeur per trein, veel van zijn reisverhalen gaan daarover, maar als het niet anders kan, is de auto zijn alternatieve vervoermiddel. In zijn jongste reisverhaal, Op de vlakte der slangen, dat in 2020 uitkwam, maakt hij daarom per auto een roadtrip door Mexico.

In dit reisverhaal vertelt de auteur over zijn maandenlange reis door Mexico, waarbij hij in het noorden begint en geleidelijk afzakt naar het zuiden van het land. Aan ieder gebied waar hij verblijft, en dat doet hij voor een wat langere tijd, besteedt hij in afzonderlijke delen van het boek ruim aandacht, het laatste deel uitgezonderd. Maar dan zit zijn missie erop en is hij weer op weg naar huis. Voordat hij zijn avontuur begint geeft Theroux in de eerste hoofdstukken van zijn verhaal een globale schets van Mexico, van de inwoners van het land en van een oude gringo, waarmee hij uiteraard zichzelf bedoelt. Hij vertelt waarom hij, ondanks zijn hoge leeftijd en de adviezen om niet te gaan, toch aan deze onderneming wil beginnen. Die leeftijd, zo geeft hij aan, is trouwens een van de redenen.

Zijn reis start dus in het noorden van Mexico, de grensstreek met de Verenigde Staten, maar ook daar waar een hek van een paar meter hoog en kilometerslang de grens tussen beide landen vormt. Dit moet voorkomen dat migranten de grens naar de VS oversteken. Met een aantal van hen heeft Theroux gesproken. De meeste zijn na hun poging de grens over te komen weer teruggestuurd of zijn, nadat ze een paar jaar in de VS hebben gewerkt, weer naar hun vaderland teruggekeerd. De rode draad in hun verhalen is armoede, ze willen geld verdienen voor hun gezin en/of hun familie. Ook spreekt hij met bewoners van enkele grensplaatsen. Uit die gesprekken merk je dat de bewoners voortdurend in angst leven. Angst voor de diverse drugsbendes die het gebied teisteren, het geweld is er enorm, maar ook voor de politie en de overheid. De mishandelingen en intimidaties van de laatste twee doen niet altijd onder voor dat van de bendes.

Uit de gesprekken met de mensen, ook met hen uit andere gebieden, valt op te maken dat een groot deel van de bevolking in armoede leeft. Desondanks ervaart de auteur dat ze gastvrij en vriendelijk zijn, maar ook dat ze het leven van de positieve kant blijven benaderen. Natuurlijk bestaat Theroux’ reis niet alleen uit gesprekken. Hij kijkt ook rond, geniet van de natuur, wandelt door authentieke plaatsjes, eet en feest mee met de bevolking, ziet protesten en demonstraties en komt op plekken waar de doorsneetoerist niet komt. Daarnaast ontmoet hij diverse auteurs, maar ook Subcomandante Marcos, de militair leider en woordvoerder van EZLN (Zapatistisch Nationaal Bevrijdingsleger), een beweging waar hij wel enige sympathie voor op kan brengen.

Op de vlakte der slangen wordt gepresenteerd als een roadtrip, een reisverhaal. Het is echter veel meer dan dat. Het boek geeft namelijk ook een vrij goed beeld van het huidige Mexico, een land waar het door het extreme geweld op bepaalde plekken bijzonder gevaarlijk is, een land waarvan een groot deel van de bevolking onder de armoedegrens leeft, een land waar de mensen ondanks alles relatief gelukkig zijn, maar wel een beter leven willen. De ervaringen die Theroux aan het papier heeft toevertrouwd zijn beeldend, de lezer waant zichzelf ook in Mexico, en op een aantal wat saaiere fragmenten na (passages uit boeken van andere auteurs) is het een bijzonder boeiende en leerzame reis. De auteur en de lezer kijken er met een goed gevoel op terug.