Spannende vlucht door negenjarige

Toen Javier Zamora nog maar één jaar oud was, vluchtte zijn vader, vanwege de destijds heersende burgeroorlog, in 1991 van El Salvador naar de Verenigde Staten. Vier jaar later volgde zijn moeder dezelfde weg en de toen vijf jaar oude Javier werd vanaf dat moment opgevoed door zijn grootouders. Natuurlijk was het altijd de bedoeling dat de jongen met zijn ouders herenigd zou worden, maar pas in het voorjaar van 1999 werden hiertoe de eerste stappen ondernomen. Javier was negen jaar oud toen zijn lot in handen werd gelegd van mensensmokkelaars (colleros of coyotes). Via Guatemala en Mexico probeerde hij, samen met een aanzienlijk aantal andere vluchtelingen, La USA te bereiken. Het in 2023 verschenen Solito beschrijft zijn ervaringen over deze barre en negen weken durende tocht.

Zamora begint zijn memoires op het moment dat hij nog bij zijn grootouders in La Herradura, El Salvador woont. Hij beschrijft hoe hij er leeft en woont, hoe de band met zijn opa, oma en zijn tantes is. Toch wordt ook al meteen duidelijk dat de jonge Javier er enorm naar zijn ouders verlangt, hij heeft ze de laatste jaren alleen maar telefonisch gesproken en zijn vader kent hij eigenlijk alleen maar van stem en vanaf foto’s. Niet veel later gaat de onderneming dan eindelijk beginnen en komt het lot van de negenjarige volledig in handen van de smokkelaars te liggen. Een spannend en ook wel beangstigend vooruitzicht wat zo nu en dan ook wel tussen de regels door te lezen is.

Aanvankelijk lijken Javiers herinneringen nog enigszins op een romanachtige vertelling, maar hier komt al snel verandering in en merkt de lezer dat alles wat hij heeft moeten doorstaan en doormaken uit het leven gegrepen zijn. De eenzaamheid die hij soms ervaart, de gedachten die hij heeft aan zijn familie in El Salvador, de angst die hem soms overvalt, maar ook de ontberingen, de vermoeidheid en de vriendschap met en steun die hij van een aantal medevluchtelingen krijgt. Mooie ogenblikken worden afgewisseld met minder mooie, dus eigenlijk kun je het zo gek niet bedenken of alles komt wel een keer voorbij. En natuurlijk, hier valt zo goed als niet aan te ontkomen, wordt het zo nu en dan behoorlijk spannend. Dan zit je met ingehouden adem te hopen dat Javier en zijn groepje het gaan redden. In ieder geval leef je tijdens de hele onderneming met hen mee.

De auteur heeft zijn memoires zodanig geschreven dat het lijkt alsof je er zelf bij bent, alsof je de vlucht zelf eveneens onderneemt. Het tempo ligt vanaf het moment dat de trip, het woord waarmee het boek begonnen wordt, daadwerkelijk aanvangt continu in een hoge versnelling, ondanks dat er wel degelijk diverse rustmomenten zijn ingebouwd. Zo voelt het echter niet, want zelfs tijdens bijvoorbeeld een pauze gebeurt er wel iets. Zamorra heeft zijn verhaal doorspekt met Spaanse woorden en zinnen, waaruit soms wel en soms niet blijkt wat ermee bedoeld wordt. Toch misstaan ze niet, want deze woord- en zinskeuzes geven de herinneringen zonder meer de authenticiteit die bij alles past.

In de eerste plaats is Solito uiteraard het verhaal van Javier Zamora zelf, maar het is tevens een weergave van de ervaringen die in feite alle vluchtelingen hebben, ieder natuurlijk in hun eigen situatie. Een verschil is echter dat het in dit geval om de beleving van een kind gaat. De impact hiervan is wellicht anders dan die bij een volwassene. Aan het eind van het boek, het is dan 2021, vertelt de auteur heel summier welke gevolgen de ontsnapping uit zijn vaderland voor hem heeft gehad. Het schrijven van dit boek heeft voor hem in zekere zin helend gewerkt en aan de lezer wordt inzichtelijk gemaakt wat een vluchteling allemaal doorstaat, want dat is verstrekkender dan vaak wordt gedacht.