My first, my last, my everything

Forugh Karimi werkt als psychiater en psychotherapeut en schreef in 2022 haar debuutroman ‘De moeders van Mahipar’, die in 2023 met de Hebban debuutprijs werd bekroond. Als vijfentwintigjarige vluchtte ze naar Nederland. Ze is van Afghaanse origine en schrijft zowel in het Nederlands als in het Farsi.

Wat direct opvalt, zijn de hoofdstukken die in het Farsi zijn genummerd en die enorme sprongen heen en weer in de tijd maken. Als tijdsprongen functioneel en goed getimed zijn, kunnen ze bijdragen aan de spanningsopbouw en de lezer alert houden. Hier lijkt de opbouw niet bewust gestructureerd. De openingsscène toont Saráh, de vrouw van het hoofdpersonage Ramín of Sam, neergestoken in een plas bloed. Je verwacht een flash-back, waarin verteld wordt, hoe ze elkaar hebben leren kennen, maar de auteur neemt je mee naar de kleutertijd van Sam. Zo leer je een ander belangrijk personage kennen: Lolo of Mardjan, Sams moeder. Zij schrijft haar verhaal op en neemt je nog verder mee terug in de tijd. Telkens verspringt het weer naar het heden, wanneer Ramín de identiteit van de dader probeert te achterhalen. Is het een thriller?

In het boek leer je heel wat over de woelige geschiedenis van Afghanistan, over de machtswissels en vooral het machtsmisbruik: Afghanen worden zonder reden opgepakt en verdwijnen, meestal voorgoed. Achteraan staat een chronologische lijst, een grote hulp. De thema’s zoals racisme (Hazara), onderdrukking van de vrouw, ouder-kindrelatie, vluchteling, integratie, verboden liefde, kindermishandeling, intrafamiliaal geweld, stalken, schijnhuwelijk, enz. worden aangestipt en dan weer losgelaten. Het voelt aan als een peloton wielrenners dat voorbij raast en waarbij de tijd ontbreekt om iemand te onderscheiden. In ‘De vliegeraar’ van Khaled Hosseini krijg je een duidelijker beeld over hoe een Hazara wordt behandeld, in ‘De duistere kant van de liefde’ van Rafik Schami wordt de verboden liefde tussen verschillende bevolkingsgroepen uitgediept, in ‘Ondergedoken’ van Liza Marklund worden de desastreuze gevolgen van stalken grondig beschreven en in ‘De moeders van Mahipar’?

‘Lesen heißt mit einem fremden Kopfe, statt des eigenen, denken’ (citaat van Schopenhauer). Hier is dat niet makkelijk, omdat de auteur niet empathisch schrijft. Als arts moet je afstand tot je patiënten bewaren, om hen goed te kunnen helpen, maar als schrijver is dat niet wenselijk, want dan neem je de lezer niet echt mee in je verhaal. Als je de karakterlijnen enkel in zwart-wit tekent, creëer je karikaturen. Tine helpt Lolo en Sam integreren, zorgt voor een woning, voor de inschrijving bij de ‘witte’ school, maar wordt enkel afgeschilderd als een babbel- en bemoeiziek mens, met wie ze toch tot het einde ‘vrienden’ blijven en die telkens in nood opdraaft. De enige echte vriend blijkt Farhàd, ook van Afghaanse afkomst. Andere personages worden stereotiep neergezet. Een gemiste kans.

Het woord ‘Mahipar’ duikt enkele keren in het boek op, maar waarom juist deze titel moet de lezer tussen de regels zoeken. Als je een winnend boek leest, heb je hoge verwachtingen. De mijne waren te hoog. Het was weliswaar interessant, maar ook afstandelijk en ongestructureerd, zodat de personages niet tot leven kwamen. Lovenswaardig hoe Forugh Karimi onze kennis over Afghanistan en de Afghaanse inborst wou verruimen, maar ze stopte te veel items in haar eerste boek, alsof het ook haar enige en laatste boek zou zijn.