Monet als schrijver

Wat staat centraal in dit boek? Is het de lieflijke, magistrale, meedogenloze, eindeloze Noorse winter of de ontluikende Siss?
Siss is een meisje van elf. Ze ontmoet haar klasgenote Unn en er ontstaat iets bijzonders tussen hen. Wat, dat blijft onbenoemd, zoals veel onbenoemd is op die leeftijd. Veel maak je voor het eerst mee. Je hebt nog geen referentiekader voor allerlei gevoelens en gebeurtenissen, je hebt er nog geen woorden voor.
De schrijver kruipt in de huid van Siss, de hoofdpersoon, en hij kan dat als geen ander.

Vesaas beschrijft de winter in het Noorse binnenland, van de late herfst tot het vroege voorjaar. Zo'n winter is moeilijk voorstelbaar voor ons zuiderlingen. Het vereist verbeeldingskracht en de beschrijvingen van Vesaas. Ik word gelukkig geholpen door mijn verblijf in Skandinavië, waar ik zo'n winter heb meegemaakt en er volledig door werd betoverd.
Het ijspaleis is een bevroren waterval. Watervallen bevriezen niet elk jaar. Het moet, zelfs voor Noorse begrippen, uitzonderlijk lang en streng vriezen en er moet bij voorkeur nog geen sneeuw liggen. Heel langzaam vormt zich een ijsgordijn dat steeds groter en grilliger wordt. De natuur als beeldhouwster.
Tijdens de lentewinter, het jaargetij waar wij geen woord voor hebben, wordt zo'n bevroren ijspaleis langzaam afgebroken, totdat die met donderend geraas in de rivier stort en vervolgens bruggen kan vernielen en overstromingen kan veroorzaken omdat al dat ijs tot verstoppingen kan leiden.
De lentewinter is de periode van eind maart tot en met april. De dagen worden snel langer, de zon staat steeds hoger maar de kou wil maar niet wijken. Met horten en stoten wordt het uiteindelijk toch echt lente.

In dit decor speelt zich de handeling af: ontmoeting en verlies zonder afscheid. We komen niet aan de weet wat Unn in Siss teweeg heeft gebracht, en omgekeerd, maar dat het iets groots en nieuws was, dat is zonneklaar.
Wat wel benoembaar is , is dat Siss op haar elfde rouwt. Rouw is een complex verschijnsel. Vesaas belicht er veel kanten van zonder het ooit rouw te noemen. Het is mijn eigen interpretatie.

Dit is het derde boek dat ik van Tarjei Vesaas las en ik vond het wederom indrukwekkend. Vesaas is als een impressionistische schilder die langzaam, met grote precisie, zijn verhaal inkleurt en vormgeeft.
Zijn boeken zijn pas laat vertaald in het Nederlands. De man is al ruim 50 jaar dood. Hij is vaak genoemd als Nobelprijskandidaat maar zijn roem kwam te laat. De schrijver moet immers nog in leven zijn om de prijs te kunnen winnen.

Het IJspaleis is geen boek voor een groot publiek. Niet dat het moeilijk toegankelijk zou zijn, het is veeleer zo dat thematiek en stijl je moeten aanspreken. Bovendien moet je ontvankelijk zijn voor de sfeer van het Hoge Noorden. Als dat allemaal het geval is, probeer dan eens dit boek of De vogels, dat andere meesterwerk.