Een nooit geleefd leven

Vorige week heb ik de Hebbanboekentipper gebruikt. Volgens de Hebban website gebruik je de boekentipper als je geen idee meer hebt wat je moet lezen. Als veellezer zal mij dat niet snel gebeuren, ik was gewoon nieuwsgierig. Al na enkele dagen rolt er een persoonlijke boekentip van Hebban keurig in mijn mailbox.

Omdat het de maand is van 'lees eens wat anders', krijg ik ook wat 'andere tips'.

De eerste die ik ga lezen is 'Irmina' van Barbara Yelin, een graphic novel. Het ziet er uit als een echt kunstwerk. Dat blijkt het ook te zijn. Op verschillende niveau's. De tekeningen zijn prachtig, het is een knap verhaal, de ontwikkeling van het hoofdpersonage is fantastisch en de boodschap is nog steeds relevant.

Irmina von Behdinger is een jonge zeventienjarige Duitse die naar Londen gaat om een opleiding meertalig secretariaat te volgen. Haar ouders hebben al hun geld gebruikt om haar twee broers naar de universiteit te sturen en voor haar was er niets meer over. Maar ze wil vrij zijn, op eigen benen staan en iets van haar leven maken.

Daar ontmoet ze Howard Green, een van de eerste zwarte studenten in Oxford. Ze raken bevriend en ze komt op voor hem. Wanneer door de veranderende Duitse politiek haar ouders geen geld meer naar het buitenland kunnen opsturen, raakt haar geld vlug op en als ze dan ook nog uit haar kamer wordt gezet, ziet ze geen andere oplossing dan terug te keren naar haar thuisland Duitsland.

Irmina keert terug en vestigt zich in Berlijn. Daar verstevigt de nazi-partij haar grip op de maatschappij steeds meer. Een voorspoedige toekomst lijkt alleen weggelegd voor degene die zich conformeren. Daar behoort Irmina niet bij, of toch?

De vraag die zich opdringt is nogal een ongemakkelijke: hoe is het mogelijk dat een sympathieke jonge vrouw zo radicaal kon veranderen? Van een vrouw die moedig opkomt tegen onderdrukking en discriminatie naar een iemand die geen vragen stelt, de andere kant opkijkt en één van de vele miljoenen passief medeplichtigen werd van die tijd?
Hoe konden normale mensen, met hun dromen, ambities, problemen, zorgen en momenten van geluk, zo een misdadig regime accepteren en faciliteren?

Op het einde van haar leven worstelt Irmina met het pad dat ze gekozen heeft, met de keuzes die ze heeft gemaakt met de liefde die ze nooit heeft beleefd. Het had ook anders kunnen zijn. Over haar steun aan het nazi-regime lijkt ze zich geen vragen te stellen. Dat ze de vrouw van een SS-officier was, en zo het nazi-regime steunde, ziet ze niet onder ogen. Toch lijkt ze de keuze te maken om informatie te verdringen, niet te weten. Keer op keer weigert ze de realiteit te accepteren. Zij en haar man steunen elkaar daarin op momenten van zwakte en morele twijfel en maken het zo mogelijk om gezamenlijk weg te kijken.

Irmina behoort bij de generatie die vooral bekend werd door haar zwijgzaamheid. Na het overlijden van deze overwegend zwijgende generatie rest ons - door het ontbreken van herinneringen - slechts de poging tot reconstructie.

Deze grafic novel doet dat schitterend.

De tekeningen in sombere, donkere kleuren, met soms veel lijnen en veel details passen bij de grimmige sfeer van die tijd. Met hier en daar een toefje roze, blauw of bruin als enig lichtpuntje.

Het verhaal speelt zich af in Londen (deel 1) , Berlijn (deel 2) en deel 3 in Barbados.

Als zeventienjarige komt Irmina aan in Londen in 1934. We eindigen in Barbados in 1983. Irmina is dan zesenzestig jaar. De strip omspant bijna een heel mensenleven met het verhaal van een verloren liefde, een leven vol tegenstellingen en de medeplichtigheid die ontstaat door - bewust of onbewust - weg te kijken.

Bron: Nawoord van Dr. Alexander Kolb 'Irmina. Leven in de moderne geschiedenis'