Handel en commercie: je ware volksverlakkerij

Over LIJMEN

Door het archaïsche taalgebruik vond ik deze novelle toch moeilijker te lezen dan Kaas, dat leest alsof het gisteren geschreven is.

De novelle Lijmen wordt meestal uitgegeven in een duobundel met de korte verhalen Lijmen en Het been. Lijmen is op zichzelf te lezen. Om
Het been goed te kunnen volgen dien je eerst Lijmen te lezen.

Ik heb het korte verhaal Lijmen gelezen in een mooi verzorgde uitgave van Het Laatste Nieuws dat eerst het verhaal Kaas bevat en vervolgens Lijmen.

Op café ontmoet de ik-persoon een zekere Laarmans. In Lijmen heeft Laarmans het helemaal gemaakt. Van een haveloze voorvechter die in aanraking kwam met de politie is hij nu een echte heer met een zilveren koker in zijn zak die de fijnste rookwaren bevat. Hij drinkt dure Guinness. Wat heeft hem zo veranderd? Hij is in zaken gegaan, in de handel. Hij praat op mensen in, doet hen tekenen en als zij getekend hebben krijgen zij hun bestelde exemplaren van het Wereldtijdschrift.

De volgende dag vertelt Laarmans aan de ik-persoon over zijn bijzondere ontmoeting met Boormans die zijn leven totaal heeft veranderd.

Interessant dat in Kaas het hoofdpersonage Laarmans heet en dat Boormans daarin een rol speelt als raadgever van mensen in zaken.

Boormans haalt Laarmans over om mee te doen en hij moet zijn naam veranderen in Teixeira de Mattos, dat is nog eens een naam. Zijn naam dient zich te onderscheiden van en duidelijk uit te stijgen boven de namen van klanten die zelf Borremans, Mosselmans en Biermans heetten.

Al snel wordt hij ingelijfd in de geheimen van het vak. Ze benaderen zakenmensen met het idee om een lovend artikel te publiceren in het Wereldtijdschrift. Voluit: Algemeen Wereldtijdschrift voor Financiën, Handel, Nijverheid, Kunsten en Wetenschappen. In werkelijkheid is het een schimmig, obscuur tijdschrift waar nog niemand van heeft gehoord. In het artikel wordt in prachtige volzinnen hun bedrijf aangesmeerd als zeer hoogstaand, toonaangevend en verheven boven hun concurrenten.

Ze hebben overigens standaardartikelen liggen, een soort templates, waarin ze uit kunnen putten en door kernwoorden te veranderen kunnen ze op heel korte tijd lovende artikelen schrijven, zeg maar genereren.

Dan kan het 'lijmen' beginnen: de zaakvoerder ertoe overhalen zo veel mogelijk exemplaren te bestellen van het tijdschrift als reclame voor zijn zaak waar hij dan zelf weer dient vanaf te komen.

Na verschillende bedrijven benadert te hebben met wisselend succes, belanden Boormans en Laarmans bij een bedrijfje in Brussel: de zaak Lauwereyssen die keukenliftjes verkoopt. De zaakvoerder is Pieter Lauwereyssen maar in werkelijkheid wordt de zaak geleid door zijn zus, die echter ziekelijk is aan haar ene been en daar ook voortdurend over klaagt. Ongehinderd door zijn geweten weet Boormans haar op te zadelen met een bestelling van 100 000 exemplaren, een hoeveelheid waar ze in heel haar verdere leven niet meer vanaf zal kunnen komen. Wat ze nadien ook beseft.

Door de halsstarrigheid van de vrouw, haar ziekelijke been, en de onverzettelijkheid van het getekende contract wordt overeen gekomen om in termijnen af te betalen. Laarmans dient het geld op gezette tijden te gaan innen. Wat hem steeds moeilijker valt.

Handel en commercie: het is je ware volksverlakkerij.

Dat is de boodschap die ik meeneem uit dit hoogtepunt van de Vlaamse schrijver Willem Elsschot.


Realisme - idealisme
Willem Elsschot was in het echte leven ook reclameman, was zelf zakenman, naast schrijver en dichter. In het duo Boormans-Laarmans in de romans Kaas en Lijmen zit in beiden een beetje Elsschot. In Kaas is Laarmans misschien de meest gevoelige, de romantische, en ook de meest burgerlijke. Hij keert terug naar het klein-burgerlijke leven dat hij leidde. Hij beseft dat het nog zo slecht niet is. Boormans staat voor het meer nuchtere en realistische, voor verstand en nuchtere taal. Willem Elsschot is beide: dichter en romanticus en zakenman en nuchter. De dichter houdt de zakenman in het het gareel of houdt de zakenman de dichter onder de knoet? In Lijmen is Laarmans geëvolueerd naar een vlotte prater, net als Boormans. Het boek Lijmen is in feite een lange monoloog.

En hoewel Laarmans de meest 'gevoelige' is van de twee, dient hij wel de lastigste klus te gaan doen: het geld gaan incasseren bij de gefrustreerde mevrouw Lauwereyssen. En ook Boormans houdt het nadien voor bekeken omdat hij te veel last krijgt van het in de knoei zitten. Laarmans is echter gegroeid want Boormans ziet in hem een volwaardige opvolger.

Realisme - idealisme: het is een tegenstelling, een dualiteit bij de schrijver waar hij moeilijk mee overweg kan. Schrijven - zaken doen: ze concurreren met elkaar. Soms overweegt de een dan weer de ander. Willem Ellsschot is beide, soms neemt de ene de overhand, dan weer de ander.

Accepteren dat deze dualiteit bestaat is makkelijk gezegd, maar nog niet zo makkelijk in de praktijk gebracht. Het kan leiden tot een onrust, erin berusten zonder rust. Accepteren dat de ene keer het ene zal overheersen, op een ander moment het andere. Dat is mens zijn.