Confronterend actueel

3,5/5

http://looneybooks79.blog/2025/07/19/bachmoet/

Michiel Janzen is zeker niet aan zijn proefstuk toe als het gaat over het vertellen en schrijven van oorlogsverhalen. Zijn vier vorige boeken waren allemaal getuigenissen van zowel de Eerste als de Tweede Wereldoorlog.

Maar voor dit boek zocht hij het niet al te ver in het verleden en ging hij terug naar een brandend actueel verhaal, de inval van Rusland in Oekraïne en de nog steeds gaande oorlog die daardoor ontstond. Dit is het eerste grote Europese conflict sinds de Tweede Wereldoorlog waar zoveel op het spel staat en dat het westen en het oosten toch wel grotendeels uiteen rukt.

Sinds de val van het Ijzeren Gordijn en de Berlijnse Muur zijn heel wat landen die onder het Russisch en communistisch bewind vielen zich gaan afkeren van dit regime en zich gaan richten naar het westen, waarbij een vrijemarkteconomie en democratie hoog in het vaandel staan (stonden?). Na de val van de USSR, scheurde ook Oekraïne zich af en wordt een eigen republiek. Heel wat landen zijn intussen ook bij Europa gekomen en dat werd niet altijd even graag gezien bij het Groot Russische Rijk. En sinds Poetin aan de macht kwam heeft hij zich dan ook voorgenomen om dit rijk terug samen te brengen.

Het boek begint in 2014 waar de pro-Russische president wordt omvergeworpen en Rusland reageert door de Krim te annexeren en de regio's Loegansk en Donetsk tot zelfverklaarde volksrepublieken uit te roepen. Op de rand van de gevarenzone van dit gebied woont het gezin van Lev Fedorov. De meeste mensen trekken uit de streek weg maar hij en zijn gezin beslissen te blijven. Zijn vriendin, Oleksandra, brengt haar oude vader, na de dood van haar moeder, zelfs tot bij haar om bij het gezin te komen wonen.

Intussen wordt Gaspard Cloarec, een Franse fotojournalist, naar het gebied gestuurd om er een reportage te maken. Als onervaren oorlogsjournalist krijgt hij in elk geval zijn grote doop, tot gevaar van eigen leven. Maar hij komt uiteindelijk toch terug en heeft de smaak wel te pakken.

Ruim zeven jaar later, in februari 2022, valt Rusland, onder het mom van een 'speciale militaire operatie', Oekraïne binnen en ontstaat er een vreselijke oorlog waarbij Rusland niks schuwt. Burgerdoelen worden aangevallen, drones worden ingezet, staalfabrieken worden belegerd, Russische misdadigers en gevangenen worden ingezet als soldaat, een huurlingenleger (Wagner) dient zich aan en geen mens is veilig in gans Oekraïne. Ook Lev en zijn familie voelen de dreiging naderen en de vraag begint te rijzen of ze toch niet beter zouden vluchten, maar met een hulpbehoevende vader lijkt dit een bijna onmogelijke opdracht, dus blijven ze nog even afwachten. En Gaspard wordt ook opnieuw naar het front gestuurd, nadat hij de laatste jaren op persoonlijk vlak ook wel één en ander heeft meegemaakt, dus verliest hij zich graag in zijn job. En dan komt alles uiteindelijk samen op een vreselijke strijd, in Bachmoet. Wie zal het overleven?

Dat Michiel Janzen zo een actuele oorlog reeds in een roman durft verwerken vind ik een heel moedige beslissing. Het voordeel is wel dat er heel wat informatie dagelijks beschikbaar is, hoewel het vaak het kaf van het fake koren scheiden zal zijn geweest, en dat de beelden nog heel vers in het geheugen liggen (dan denk ik aan de slachtpartij van Boetsja, de belegering van Mariepol en natuurlijk het Wagner leger en de vliegtuigcrash). Daardoor kan je bij dit boek, volgens mij, twee gevoelens hebben... Enerzijds kan je dit boek lezen als een soort van oorlogsverslag (hoewel het een fictieve roman is worden echt heel veel historische gegevens gebruikt en worden ook echte namen gebruikt) of je ervaart het als 'net iets te vroeg' waardoor je, nadat je al dagelijks bestookt wordt met de nieuwsberichten van doden in Oekraïne, de machteloosheid van het volk en het niet (correct) reageren van buitenlandse mogendheden, je dit boek misschien sneller zal overslaan. Persoonlijk zat ik een beetje tussen de twee in. Ik kijk al enkele weken niet meer naar het journaal op tv omdat het me wat te veel wordt. Is het dan slim om er een boek over te lezen? Dat denk ik dan wel, eerst en vooral is en blijft het een roman en ten tweede kom je ook wel één en ander over deze oorlog te weten dat je misschien nog niet wist (waar de geschiedenis wél correct wordt weergegeven).

Janzen bekijkt het verhaal ook vanuit verschillende standpunten. Hij ziet hoe de bewoners zelf afzien van deze oorlog en moeten vluchten of in een tweestrijd zitten (laat ik mijn land en huis achter of niet?). Ook de mensen die meevechten aan Oekraïense kant krijgen een stem, dankzij Gaspard, de oorlogsjournalist. Ook het werk van de pers krijgt in dit boek een kans om aan te tonen hoe die te werk gaat en welk gevaar zij oplopen. En ook vanuit het standpunt van de vijand (in het boek wordt deze wel degelijk ook als een vijand naar voren gebracht), de Russische bezetter, worden we meegenomen in de waanzin waarin deze mensen voor hun land en hun heerser vechten.

Bachmoet is een gelaagd boek en het heeft me even geduurd om erdoorheen te raken (deels door de leesdip, maar ook deels door de gruwel die oorlog is en doordat deze nog steeds aan de gang gaat had ik soms wat afstand nodig van het verhaal), maar is zeker een aanrader als je houdt van verhalen over helden en vijanden, over een actuele oorlog en hoe een realistisch beeld geschetst wordt van wat er echt achter en voor de schermen in een oorlogsgebied gaande is.