Vergeten of weten

Het brein van de mens kan herinneringen blokkeren wanneer die te pijnlijk zijn. Meestal is dat een proces dat plaatsvindt zonder bemoeienis van buitenaf. Het is lief te noemen wanneer iemand voor jou beslist dat je beter kunt vergeten dan weten. In “Mijn vader is een vliegtuig” van Antoinette Beumer wordt pijnlijk duidelijk dat vergeten geen zekerheid is die een leven lang meegaat en dat herinneringen op onverwachte momenten ontwrichtend kunnen opduiken.

Eva is bijna veertig en heeft de touwtjes strak in handen. Ze is succesvol als eigen baas van een productiemaatschappij, heeft een gezin en staat op het punt te verhuizen naar haar droomhuis. Het overlijden van haar moeder roept angsten op die in eerste instantie moeilijk te duiden zijn. Eva raakt meer en meer de weg kwijt. Op zoek naar antwoorden duikt ze het verleden in. Ze zoekt daartoe contact met haar vader die al meer dan dertig jaar is opgenomen in een psychiatrische kliniek.

Antoinette Beumer heeft net als Eva een vader die ruim dertig jaar opgenomen is geweest. Daar houdt de gelijkenis grotendeels op, want de in drie delen verdeelde roman is fictief. In elk van de drie delen is Eva de ik-figuur en vanuit haar perspectief leren we haar en haar ouders kennen.

Deel een draagt de naam van haar moeder Willemien, maar gaat gek genoeg bijna in zijn geheel over Eva. Het beeld wordt geschetst van een carrièrevrouw die naar eigen zeggen faalt in haar moederrol. Haar man is daarom thuis met de kinderen, terwijl Eva onder het motto “no guts no glory” het geld verdient.

De flashbacks in het eerste deel zijn duidelijk genoeg: er is sprake van een getroebleerd verleden. Ze zijn echter te kort. Het huidige leven van Eva wordt traag en erg gedetailleerd uiteen gezet, waardoor het niet lukt om betrokken te raken. Dat wat het meest interessant is, haar verleden, krijgt de minste aandacht.

In deel twee (genoemd naar vader Joost) en deel drie (Eva) krijgt het verhaal pas een ziel. Als kind blijkt Eva een meisje te zijn dat feilloos aanvoelt dat er iets mis is, maar er de vinger niet achter krijgt. Haar vader is een onvoorspelbare man van uitersten die zich steeds vreemder gedraagt. Haar moeder probeert Eva tegen hem te beschermen door haar onwetend te houden: “Soms Eva, is vergeten beter dan weten.” Duidelijk wordt dat “gekte” in de tijd waarin Eva klein is vuile was is die niet buiten hoort te hangen. Het isolement waarin het kleine gezin terecht komt grijpt aan.

Het met elkaar verweven van het heden en het verleden is niet altijd even sterk. De rokende man die af en toe opduikt is goed gedoseerd en heeft een gunstig effect op de spanning. Vaker doet het verhaal fragmentarisch aan, waardoor het aan kracht inboet. Net als Eva willen weten hoe de vork in de steel zit houdt de aandacht vast. Bij vlagen weet Antoinette Beumer gevoelige snaren te raken. Vooral in de twee laatste delen zijn de kwetsbaarheid van Eva als kind en het stille gevecht van haar moeder daar voorbeelden van. De volwassen Eva, ook die van tijdens en na haar zoektocht naar antwoorden, blijft wat onecht en emotieloos op afstand.

Eva gaat op onderzoek uit omdat het verleden zich niet laat verdringen. Na een zeer langzame start boeit en raakt het verhaal voldoende. Jammer is dat de opgehaalde herinneringen toch een vrij summier beeld geven van de ouders van Eva. Het waarom van haar vaders lange opname wordt maar gedeeltelijk duidelijk. Uiteindelijk blijft de vraag wat Eva weet nu ze niet langer vergeet.