Geluk is egoïsme, verscholen achter een masker van altruïsme

De Rat van Amsterdam – Pieter Waterdrinker.

Nadat je het motto hebt gelezen: ”… geld droop door de vingers van de verzadigden….. zij bezaten de macht …. Zij ratelden van zaken naar geneugten en van geneugten naar zaken, voetgangers stierven onder de wielen…” dan denk je… waar begin ik aan! Maar motto en verhaal sluiten perfect op elkaar aan.
Dat geldt ook voor de cover, waarop ik in eerste instantie dit boek niet zou uitkiezen. Maar achteraf sluit het erg goed bij de inhoud aan, bij de diverse thema’s van het verhaal…. Het past uitstekend!

Ruben Katz zit in een Nederlandse gevangenis voor fraude (krijgt ook nog de beschuldiging van moord!) en heeft als raad gekregen: “Schrijf je verhaal op”. Het verhaal komt niet chronologisch tot je, maar in delen. Toch zijn heden en verleden duidelijk voor de lezer te onderscheiden. De hoofdpersoon maant zichzelf geregeld aan om niet te snel te willen.. met eigen interventies (..maar ik dreig weer te vlug te gaan..) schakelt hij terug naar flash-backs….

Het verhaal is te onderscheiden in enkele delen: de vlucht naar Nederland, de jeugd van Ruben, zijn middelbare schooltijd met de onbereikbare liefde Pheadra Mudmann, zijn ‘werk’ bij de Armen Loterij en zijn reis naar en in Siberië.
Ruben is heel slim. intelligent en weet uitstekend te integreren, doet gymnasium, studeert Cum Laude af in de rechten.
Pheadra’s vader wordt later zijn ‘baas’ als hij bij de Nationale Armenloterij komt te werken. Daar ontdekt hij dat de corrupte wereld van de Sovjet Unie, die ze achter zich hebben gelaten, eigenlijk niet zo veel verschilt van die in Nederland.
De bedenkers en bazen van de Nationale Armen Loterij doen ‘veel’ voor goede doelen, maar vergeten absoluut zich zelf niet.

Geregeld lees je ‘vooruitwijzingen’ die je niet begrijpt. Wat heeft de Russische pope met de Armen Loterij te maken? Wat is er met Liza gebeurt? Waarom is Clemens Mudmann op zijn ‘vernietiging’ uit? Waarom wordt hij beschuldigt van moord?

In beeldende taal, surrealistische beschrijvingen voelt Ruben zich transformeren naar Rat, ziet hij de andere geldbazen ook ratten kenmerken krijgen. Hij kan als Rat door het gouden buizenstelsel van de werkelijk gezetelde macht glijden als in een carrousel van de onderwereld. Hij noemt die transformatie: de truc van Kafka.
“..Ik was een rat geworden, rijp om te worden opgenomen in de voortdurend van honing overstromende raten van die Nationale Armen Loterij…” (blz 263)
“…De rat symbool van het kapitalisme, nog beter symbool van de graaierigheid van de egoïsten die onverzadigbaar waren ..” ( blz 270)

Naast het verhaal van Ruben duiken we ook in de levens van de oprichters van de Armen Loterij. Mudmann en Slagter (what’s in a name?). Beide heren hebben van jongs af aan een fascinatie voor rijkdom! Gaat die loterij alleen voor de goede doelen, het stimuleert ook de hebzucht van de ‘gewone’ man, het illustreert hun hoop en spekt wel degelijk de rekening van de oprichters, die via allerlei wegen het geld weten weg te sluizen. Het verschil tussen arm en rijk dat nog steeds (niet alleen in Rusland) aan de orde is speelt ook in deze roman een grote rol.

Waterdrinker observeert scherp en fileert de diverse loterijen in ons land. In beeldende rijke taal is het verhaal vlot leesbaar. Je ziet de omgeving voor je die hij beschrijft, je voelt de omstandigheden, de Siberische kou doet je huiveren.
Het is zeer actueel, er is geen corona-virus maar een Siberië-virus met maatregelen die de huidige lezer zeer bekend zullen voorkomen.
Het wereldbeeld dat wordt opgeroepen wil de leugens afpellen, zowel ethisch als moreel, van de huidige samenleving.
Een boek dat je 600 blz lang in de greep houdt.
Voor mij is het 4 sterren! waard