Lezersrecensie
... nergens zoveel geleden, nergens zo intens geleefd...
De tuinen van Buitenzorg - Jan Brokken.
... nergens zoveel geleden, nergens zo intens geleefd..
Jan Brokken heeft deze roman gebaseerd op brieven en fotoboeken van zijn moeder die zij, in haar Indische periode, stuurde aan haar zus Nora.
Zoals we ‘gewend’ zijn van Brokken voert hij voordat hij gaat schrijven een gedegen research uit. Dat blijkt ook nu weer.
Tante Nora had hem de brieven gegeven en gezegd:
“… je bent nog altijd op zoek naar je moeder … en je hebt nog altijd niet ontdekt wie ze eigenlijk was…”( p.33)
Na eerst de geschiedenis van de Hortus Botanicus in Leiden en Buitenzorg
(’s Lands Plantentuin) geschetst te hebben, begint het verhaal van Olga en Han, de ouders van Jan Brokken.
Zij komen op 31 aug. 1935 in Java aan. In eerste instantie blijven ze in Batavia in een pension om te acclimatiseren en de natuur en cultuur van het land te verkennen.
Binnen het verhaal zijn beschrijvingen over musici en componisten o.a. Godowsky en Seelig. Het bewijst de enorme kennis die Brokken over muziek en muziekgeschiedenis heeft. Beide musici waren in staat de Javaanse en Balinese muzikale motieven te vertalen naar westerse instrumenten.
Han is in Makassar aangesteld, daarheen vertrekken zij ook naar een eigen woning. Han moet onderzoek doen naar de islamitische bekeringsbeweging in Saleier. Daarvoor moet hij geregeld weken lang op pad.
Ondertussen neemt Olga les bij professor Cense, een ware taalgeleerde met een enorme talenknobbel. Hij onderwijst haar in Makassaars en Boeginees.
Olga wil meer met deze taal doen. Zij wil contact met de gewone bevolking. Ze gaat naailessen geven. Zo leert zij een heel scala aan woorden en uitdrukkingen voor gewone kwaaltjes en ‘ziektetjes’.
In het begin volgt Han deze taalcursussen samen met haar, maar omdat hij zoveel weg is, blijft zijn kennis achter. In de toekomst zal Olga haar man veel kunnen helpen met haar talenkennis.
Tot 1937 leven ze van geluksmoment naar geluksmoment. Mijn vader heeft absoluut geen heimwee.
“… Olga is hier iemand anders geworden… zoals haar passie zich ontpopt… had ik nooit kunnen vermoeden… zeker daarbij is ook het verlangen naar een kind…”(p.111)
Dan draait het leven! Olga wordt geopereerd. Ze raakt zwanger, maar de bevalling is te vroeg, de militaire arts is niet opgeleid in het doen van bevallingen… het dochtertje Noortje haalt het niet.
In een emotioneel verslag lees je de beleving van Han:
“…in een wit kistje droeg hij haar… het was de zwaarste dag uit zijn leven… de enige keer dat hij God heeft vervloekt… hij kan geen gebed uitspreken… hij kreeg geen woord over zijn lippen …”(p.117)
Olga schrijft er niet over, wil er niet over vertellen. Zij gaat weer taallessen nemen en gaat zich verdiepen in de Makassaarse moslimheilige Sjaich Jusuf.
Door studie zoekt ze afleiding, verwerking of duwt ze haar verdriet
“… naar de geheime spelonken van haar geheugen…”(p.118)
Brokken pluist ook deze religieuze geschiedenis grondig uit. We lezen info over
Petta Barang (strijder voor de autonomie van zijn gebied) La Galiti (religieus leider in Saleier) en La Salomo, deze roept zich zelf uit tot profeet, net als La Galiti trouwens.
Ook de inlandse gebruiken en rituelen worden toegelicht. De rotsgraven, die Olga in Santgalle ontdekt, met houten poppen als symbool voor de overledenen en de babybomen.
“… Overleden baby’s, van wie de tandjes nog niet waren doorgekomen, werden gewikkeld in een matje van vredespalmvezels, zij werden in een verticale holte in de boomstam geplaatst. Speciale bomen die, als je de stam inkerft, een melkachtige witte vloeistof afscheidt, een substituut voor moedermelk. De boom groeide om het lijkje heen en beschermde de ziel tegen boze geesten…” (p.146)
Dan slaat het noodlot toe de dreiging van de Japanners. Han wordt opgeroepen om bij het KNIL aalmoezenier te worden.
Olga, die inmiddels twee zoontjes heeft, wordt geïnterneerd. Tien minuten heeft ze om wat spullen te pakken. Op weg in de open vrachtwagen naar het kamp worden ze door de inlanders met stenen bekogeld
“… eerst zei ik tegen mezelf dat die stenen niet voor mij bestemd waren… dat viel niet vol te houden… die stenen waren óók voor mij…”(p.177)
Noch Olga, noch Han, noch de kinderen verlaten de kampen zonder diepgaande trauma’s. Olga schrijft aan haar zus Nora:
“… Ik heb het overleefd… de kinderen hebben het overleefd…Han is terug…”(p.187)
In 1946 is het weer oorlog: de politionele acties onder leiding van Westerling kostten duizenden burgerdoden…
Anton Cense zal dit conflict onderzoeken, het rapport wordt beschouwd als staatsgeheim en is tot op de dag van vandaag niet volledig openbaar gemaakt!!
Han wordt door het Kerkbestuur gedwongen vakantie op te nemen in Nederland. De eerste brief die hij hier zal ontvangen is zijn ontslagbrief.
Jan Brokken beschrijft in deze gelaagde roman de geschiedenis van religie en muziek over de periode waarin zijn ouders in Indië woonden.
Maar vooral beschrijft hij met veel gevoel het leven van zijn moeder. Zijn moeder die hij door deze brieven leert kennen, leert waarderen en van wie hij zielsveel houdt.
Mijn moeder zei dat de kern van haar vorige leven was:
“… nergens zoveel geleden, nergens zo intens geleefd … gelééfd…”(p.211)
Een prachtige roman waar de geschiedenis van zijn ouders is ingebed in het grote verhaal van die tijd.
... nergens zoveel geleden, nergens zo intens geleefd..
Jan Brokken heeft deze roman gebaseerd op brieven en fotoboeken van zijn moeder die zij, in haar Indische periode, stuurde aan haar zus Nora.
Zoals we ‘gewend’ zijn van Brokken voert hij voordat hij gaat schrijven een gedegen research uit. Dat blijkt ook nu weer.
Tante Nora had hem de brieven gegeven en gezegd:
“… je bent nog altijd op zoek naar je moeder … en je hebt nog altijd niet ontdekt wie ze eigenlijk was…”( p.33)
Na eerst de geschiedenis van de Hortus Botanicus in Leiden en Buitenzorg
(’s Lands Plantentuin) geschetst te hebben, begint het verhaal van Olga en Han, de ouders van Jan Brokken.
Zij komen op 31 aug. 1935 in Java aan. In eerste instantie blijven ze in Batavia in een pension om te acclimatiseren en de natuur en cultuur van het land te verkennen.
Binnen het verhaal zijn beschrijvingen over musici en componisten o.a. Godowsky en Seelig. Het bewijst de enorme kennis die Brokken over muziek en muziekgeschiedenis heeft. Beide musici waren in staat de Javaanse en Balinese muzikale motieven te vertalen naar westerse instrumenten.
Han is in Makassar aangesteld, daarheen vertrekken zij ook naar een eigen woning. Han moet onderzoek doen naar de islamitische bekeringsbeweging in Saleier. Daarvoor moet hij geregeld weken lang op pad.
Ondertussen neemt Olga les bij professor Cense, een ware taalgeleerde met een enorme talenknobbel. Hij onderwijst haar in Makassaars en Boeginees.
Olga wil meer met deze taal doen. Zij wil contact met de gewone bevolking. Ze gaat naailessen geven. Zo leert zij een heel scala aan woorden en uitdrukkingen voor gewone kwaaltjes en ‘ziektetjes’.
In het begin volgt Han deze taalcursussen samen met haar, maar omdat hij zoveel weg is, blijft zijn kennis achter. In de toekomst zal Olga haar man veel kunnen helpen met haar talenkennis.
Tot 1937 leven ze van geluksmoment naar geluksmoment. Mijn vader heeft absoluut geen heimwee.
“… Olga is hier iemand anders geworden… zoals haar passie zich ontpopt… had ik nooit kunnen vermoeden… zeker daarbij is ook het verlangen naar een kind…”(p.111)
Dan draait het leven! Olga wordt geopereerd. Ze raakt zwanger, maar de bevalling is te vroeg, de militaire arts is niet opgeleid in het doen van bevallingen… het dochtertje Noortje haalt het niet.
In een emotioneel verslag lees je de beleving van Han:
“…in een wit kistje droeg hij haar… het was de zwaarste dag uit zijn leven… de enige keer dat hij God heeft vervloekt… hij kan geen gebed uitspreken… hij kreeg geen woord over zijn lippen …”(p.117)
Olga schrijft er niet over, wil er niet over vertellen. Zij gaat weer taallessen nemen en gaat zich verdiepen in de Makassaarse moslimheilige Sjaich Jusuf.
Door studie zoekt ze afleiding, verwerking of duwt ze haar verdriet
“… naar de geheime spelonken van haar geheugen…”(p.118)
Brokken pluist ook deze religieuze geschiedenis grondig uit. We lezen info over
Petta Barang (strijder voor de autonomie van zijn gebied) La Galiti (religieus leider in Saleier) en La Salomo, deze roept zich zelf uit tot profeet, net als La Galiti trouwens.
Ook de inlandse gebruiken en rituelen worden toegelicht. De rotsgraven, die Olga in Santgalle ontdekt, met houten poppen als symbool voor de overledenen en de babybomen.
“… Overleden baby’s, van wie de tandjes nog niet waren doorgekomen, werden gewikkeld in een matje van vredespalmvezels, zij werden in een verticale holte in de boomstam geplaatst. Speciale bomen die, als je de stam inkerft, een melkachtige witte vloeistof afscheidt, een substituut voor moedermelk. De boom groeide om het lijkje heen en beschermde de ziel tegen boze geesten…” (p.146)
Dan slaat het noodlot toe de dreiging van de Japanners. Han wordt opgeroepen om bij het KNIL aalmoezenier te worden.
Olga, die inmiddels twee zoontjes heeft, wordt geïnterneerd. Tien minuten heeft ze om wat spullen te pakken. Op weg in de open vrachtwagen naar het kamp worden ze door de inlanders met stenen bekogeld
“… eerst zei ik tegen mezelf dat die stenen niet voor mij bestemd waren… dat viel niet vol te houden… die stenen waren óók voor mij…”(p.177)
Noch Olga, noch Han, noch de kinderen verlaten de kampen zonder diepgaande trauma’s. Olga schrijft aan haar zus Nora:
“… Ik heb het overleefd… de kinderen hebben het overleefd…Han is terug…”(p.187)
In 1946 is het weer oorlog: de politionele acties onder leiding van Westerling kostten duizenden burgerdoden…
Anton Cense zal dit conflict onderzoeken, het rapport wordt beschouwd als staatsgeheim en is tot op de dag van vandaag niet volledig openbaar gemaakt!!
Han wordt door het Kerkbestuur gedwongen vakantie op te nemen in Nederland. De eerste brief die hij hier zal ontvangen is zijn ontslagbrief.
Jan Brokken beschrijft in deze gelaagde roman de geschiedenis van religie en muziek over de periode waarin zijn ouders in Indië woonden.
Maar vooral beschrijft hij met veel gevoel het leven van zijn moeder. Zijn moeder die hij door deze brieven leert kennen, leert waarderen en van wie hij zielsveel houdt.
Mijn moeder zei dat de kern van haar vorige leven was:
“… nergens zoveel geleden, nergens zo intens geleefd … gelééfd…”(p.211)
Een prachtige roman waar de geschiedenis van zijn ouders is ingebed in het grote verhaal van die tijd.
1
Reageer op deze recensie
