Caleidoscopische roman vol familie, historie en verborgen verbintenissen

Pierre Jarawan is een Duitse schrijver met Libanese roots die al verschillende prijzen won en wiens debuutroman een bestseller was in Duitsland. De Geluksbrenger is het derde boek van zijn hand dat in Nederlandse vertaling verschenen is, na De zoon van de verhalenverteller en Lied voor de vermisten.

Het boek gaat enigszins hectisch van start, waarbij Jarawan in razend tempo met stukjes verhaal strooit, voortdurend springend tussen verschillende plekken, tijden en perspectieven. Je wordt als lezer voortdurend heen en weer geslingerd en moet je hoofd er goed bij houden om het te kunnen volgen. Gaandeweg wordt echter duidelijk dat al deze verhaalfragmenten scherven zijn als gevolg van een enorme dreun die decennia geleden al plaatsvond. Het verhaal gaat over een familie die uit elkaar geslagen is ten tijde van de Armeense genocide en hun (over)leven sindsdien.
De hoofdpersoon, Lilit, is filmmaker, woont in Canada en reist naar Libanon om het verhaal van haar oma Anoush uit te pluizen. Gaandeweg het boek beginnen alle fragmenten uit de familiegeschiedenis op hun plaats te vallen en een geheel te vormen – Jarawan illustreert dat nog eens extra met de metafoor van een film die achteruit wordt gedraaid. De hoofdstukken tellen dan ook af, een verwijzing naar zowel het begin van het verhaal, als de raketlanceringen die een grote rol spelen in het boek, als de nieuwe explosie die plaatsvindt aan het einde van het boek. Deze driedubbele verwijzing geeft al iets weer van de ongelooflijke rijkdom van het verhaal en de veelheid aan kleurrijke draden die Jarawan gebruikt om zijn tapijt te weven.
Naarmate het verhaal vordert, wordt het rustiger in het boek, worden de contouren zichtbaar en wordt het voor de lezer makkelijker. De Geluksbrenger zit knap in elkaar en wordt mooi verteld. De schrijfstijl is beeldend en toegankelijk, soms nuchter, soms poëtisch, met geregeld een vleugje humor. En passant leer je veel over de Armeense genocide, de geschiedenis van Libanon, ruimtevaart, films, tapijten, duivenmelkerij en allerlei andere zaken die soms als rode draad en soms als luchtig terzijde door het verhaal geweven worden. En telkens weer is daar de veerkracht en vindingrijkheid van de veelheid aan personages die dit alles meemaken. Deze verwevenheid tussen persoonlijke geschiedenis, familiegeschiedenis en wereldgeschiedenis maakt het verhaal extra rijk en boeiend, maar deze veelheid zorgt er ook voor dat de personages niet altijd echt goed uit de verf komen.

Een opvallend en sterk element in de vertelling is hoe Lilit geregeld als filmmaker het woord tot de lezer richt (“we zoomen nu in op…”). Jarawan spreekt dan via haar als auteur, levert commentaar op hoe verhalen verteld worden, hoe hij zijn verhaal vertelt. Dat voegt ook een laag toe voor de lezer: die gaat zo ook op metaniveau naar het verhaal kijken. Wat wordt er verteld en hoe? Wat wordt weggelaten, wat krijgt aandacht, welk perspectief kiezen we? Jarawan gaat daar ook op in als hij de rol van cutters bij de totstandkoming van een film beschrijft, wier: "aard het is onzichtbaar te zijn en het verhaal zo monteren dat hun werk het publiek niet opvalt." Jarawan doet hier juist het tegenovergestelde en maakt dat onzichtbare werk van de verteller zichtbaar, waarbij hij allerlei manieren van vertellen aanstipt: orale tradities. tapijten, boeken, films. Het vertellen zelf wordt hier expliciet tot thema van het boek gemaakt.

De Geluksbenger kent geen eind goed, al goed. Niet alleen legt de uiteindelijke ontknoping een enorme pijn en verlies bloot, het boek eindigt ook met een nieuwe explosie. Dat geeft een schrijnend beeld: de cirkel is rond, het verhaal gaat altijd maar weer door. Nieuwe pijn, nieuw verlies, maar ook nieuwe verbinding en nieuwe kracht. De Geluksbrenger is daarmee niet alleen een oproep om te vertellen en niet te vergeten, maar ook een ode aan veerkracht, talent en ambitie.