Tijdloos meesterwerk dat eindeloos mag duren

Anjet Daanje, wiskundige, scenario- en romanschrijfster, vond pas de laatste jaren erkenning voor haar werk, zowel bij recensenten en vakjury’s (ze won een indrukkend arsenaal aan prijzen) als bij een groot lezerspubliek. En wat een geluk dat ‘we’ haar ontdekt hebben, want wat een geweldige schrijfster is dit en wat een overweldigend boek heeft ze geschreven met Het Lied van Ooievaar en Dromedaris.

Het boek bestaat uit elf delen, ieder deel start met (zogenaamde) non-fictie teksten die een stukje belichten van de puzzel rond Eliza May Drayden, een 19-eeuwse schrijfster geïnspireerd op Emily Brontë. Haar werk en leven blijft in raadselen gehuld, en hoewel ieder deel weer nieuw licht werpt op het mysterie, in de vorm van dagboekfragmenten, brieven en pagina’s uit biografieën, krijg je nooit een volledig beeld en wordt met ieder antwoord ook weer een nieuwe vraag opgeworpen. Dat houdt de spanning en het mysterie erin en maakt dat je snel weer verder leest.
Na deze (zogenaamde) non-fictie teksten die de feiten rondom Eliza May proberen te belichten, volgt telkens een gedicht van ‘haar’ hand, heel anders van karakter: beschouwend, poëtisch en raadselachtig.
Deze twee manieren van kijken en beschrijven worden verbonden in het verhaal dat volgt. Ieder deel heeft namelijk een eigen verhaal, een eigen hoofdpersoon, een eigen karakter, kleur en toonzetting. En ieder van deze verhalen is boeiend, origineel en op zichzelf al de moeite van het lezen waard (al zullen verschillende lezers zich door verschillende verhalen meer of minder aangesproken voelen).

Tussen de elf delen bestaan talloze dwarsverbanden, zowel op de grotere thema’s - de Dood, de Tijd, de Liefde en de (on)mogelijkheid van kennis en houvast - als in de kleine details: bramen, dweilen, een vlieg en eindeloos veel meer. Dit zou gekunsteld aan kunnen doen, maar Daanjes schrijfstijl is zo meeslepend en de personages zo boeiend, dat deze herhalingen juist heel natuurlijk aanvoelen en je er telkens weer door verrast wordt: “hé, daar heb je de Mondscheinsonate weer!”
En niet alleen de inhoud van de verhalen, zelfs de titel, het ontwerp van de kaft en de vertelstructuur: alles houdt verband met elkaar. Het steekt werkelijk razend knap in elkaar. Maakt dat het boek ook moeilijk leesbaar? Nee, helemaal niet. Het is boeiend, meeslepend, helder geschreven. Soms spannend, soms ontroerend, altijd bijzonder. Wie geen zin heeft in complexiteit of diepere betekenislagen, leest gewoon elf mooie verhalen.

Deze elf verhalen verschuiven langzaam in de tijd. Ze beschrijven een compleet mensenleven, waarna je voor een volgend deel - over een volgend leven - weer een sprongetje terug in de tijd maakt en zo telkens een stukje verder opschuift naar het heden, totdat je uiteindelijk in 2030 belandt, enkele decennia ná het eind van het boek. Het mag geen wonder heten dat een boek met een dergelijke tijdsstructuur nu juist de Tijd, en onze constructie en beleving ervan, als één van de belangrijkste thema’s heeft. In het allerlaatste verhaal wordt dat expliciet gemaakt in een prachtige passage waarin natuurkundige Heleen (een verwijzing naar Helen, de zus van Eliza May - ook namen keren telkens terug) vertelt hoe ze hoopt het theoretische construct Tijd en onze beleving ervan te verknopen in één theorie. Haar geliefde Ties, klokkenmaker en de pragmaticus van het stel, probeert middels een experiment hetzelfde te doen; opnieuw theorie en praktijk, feiten en beleving. In dit laatste verhaal komen alle elf de delen van het boek op ingenieuze wijze samen en wordt duidelijk wat Daanje je al die 640 pagina’s lang heeft laten zien. Samen met haar meeslepende schrijfstijl, de boeiende personages en de prachtige verhalen, maakt dit slot ook duidelijk waarom Het Lied van Ooievaar en Dromedaris gerust 640 pagina’s mag duren zonder dat je er genoeg van krijgt. Wat een meesterwerk.