Naschokken van migratie

Ooit, toen het IJsselmeer nog de Zuiderzee was, lag in die woelige zee het piepkleine eiland Schokland. Het eiland bestaat niet meer, de laatste bewoners leven allang niet meer, maar de invloed van de cultuur en geschiedenis van Schokland is nog steeds voelbaar. Het is die invloed die Eva Vriend, geschiedkundige en schrijfster van verschillende succesvolle historische boeken, wil laten zien in dit boek.

Het boek bestaat uit vijf delen die ieder een tijdvak of generatie beslaan. Het eerste deel gaat over de geschiedenis van Schokland zelf. Eva Vriend houdt daarbij grofweg een chronologische lijn aan, maar schetst vooral een levendig beeld van het eilandleven aan de hand van verschillende thema’s zoals geloof, wonen, begraven en trouwen. Ze doet dat heel beeldend, met oog voor de details die het harde en onzekere leven van alledag zichtbaar en voelbaar maken. De verdwenen wereld van Schokland komt zo echt tot leven en je raakt als lezer in de ban van het eiland en zijn bewoners. Je zíet ze gewoon dansen, zingen, pannenkoeken bakken en hun haar geel verven. Maar je voelt ook mee met de honger, de kou, de sterfte, de schepen die vergaan, de woningen die met elke overstroming onbewoonbaarder worden. De min of meer afgedwongen verhuizing komt haast als een opluchting: hè hè, eindelijk droog, eindelijk veilig. Die migratie is echter zeker niet het einde van het verhaal. De naschokken ervan blijken tot op de dag van vandaag voelbaar.

De volgende delen van Het Eiland van Anna gaan over die naschokken en bestrijken ieder een generatie. De eerste generatie Schokker migranten, hun kinderen, kleinkinderen, achterkleinkinderen. Eva Viend onderzoekt hoe de migratie doorwerkt in de levens van al deze mensen. Hoe kan het dat de Schokkervereniging 125 jaar later méér leden heeft dan er ooit Schokkers vanaf Schokland geëmigreerd zijn? Wat bindt deze mensen en wat laat dat zien over migratie en integratie? Heel rijke en actuele thema’s, waarin Eva Vriend onverwachte patronen laat zien, verschillende kanten belicht en een veel dieper inzicht geeft dan je ooit uit de krant kunt halen.

Om een lijn aan te brengen en alle losse verhalen en thema’s met elkaar te verbinden, introduceert Eva Vriend al in de proloog de heldin uit de titel: Anna Diender. Een hele gewone vrouw uit een hele gewone familie, wat nu precies de reden is dat zij centraal staat. Dit boek gaat niet over koningen en generaals, maar over gewone mensen en gewone levens die we allemaal herkennen. Anna Diender was ‘zomaar iemand’ die hier op liefdevolle wijze tot leven gewekt wordt. Een mooie en begrijpelijke keuze, maar ook één die soms voor wat verwarring zorgt. Als lezer vroeg ik me geregeld af: waarom hebben we het ook alweer over de Dienders (en niet over de Klappes of de van Liers)? Het feit dat de Dienders zich bedienden van slechts twee of drie voornamen voor hun zoons, maakt dat je soms ook wat zit te puzzelen over de chronologie: waar in het verhaal zitten we nu precies? Dat is echter ook het enige minpunt in dit mooie en verrijkende boek.

Het eiland van Anna is een boeiend en meeslepend verhaal over een onbekend stukje Nederlandse geschiedenis, waarin Eva Vriend heel knap persoonlijke en intieme verhalen koppelt aan grote maatschappelijke thema’s en zo niet alleen een fijne leeservaring biedt, maar ook daadwerkelijk inzicht in wat mensen beweegt.

Met dank aan Atlas Contact voor het recensie-exemplaar dat ik mocht ontvangen.