Intensiteit van de kindertijd

Dit is het derde deel van Knausgards autobiografische romancyclus, en ik vond het zelfs NOG sterker dan de vorige twee delen. Dit deel gaat over Knausgards jeugd als 7- tot 13-jarige. Wel verrassend, eigenlijk: deel 1 en 2 gingen over de volwassen Knausgard, en dan verwacht je niet dat hij deel 3 ineens zo ver terugspringt in de tijd. Maar functioneel is het wel: in deel 1 werd de liederlijke dood van Knausgards vader in schrille tonen beschreven, evenals Knausgards bijzonder rauwe rouw om die dood, en juist dat geeft dit verhaal over Knausgards kindertijd een extra lading. Want juist omdat je het dramatische vervolg als lezer al kent, ben je NOG meer geneigd dit verhaal over de voorbije kindertijd te lezen als het verhaal over een verloren paradijs.

Niet dat die jeugd nou altijd zo paradijselijk was. Je zit soms met gekromde tenen te lezen hoe het jongetje Knausgard gepest wordt, als 'beste van de klas' een wijsneusje en buitenbeentje wordt, en hoe hij dat met zijn gedrag verergert zonder dat hij dat zelf doorheeft. Vooral dat laatste is echt UITERST pijnlijk. Minstens zo pijnlijk zijn de bladzijden waarin Knausgard zichzelf beschrijft als huilerig, bang en sociaal onhandig kind. Bijna genadeloos, deze bladzijden. Ook maakt Knausgard op echt briljante wijze de ongrijpbare maar enorme dreiging voelbaar die zijn strenge vader continu uitwasemde, en ook de panische angst die de kleine Knausgard daarvoor bijna voortdurend voelt. Een angst overigens die samengaat met volkomen machteloze liefde (eveneens briljant beschreven). Maar toch, ondanks al die angsten en huilerigheden valt toch vooral de enorme INTENSITEIT en MAGIE op die zo eigen is aan de jeugd. De enorme openheid, omdat alles nog nieuw is en onbekend en dus vol van belofte en mogelijkheden. Knausgard gaat in zijn natuurbeschrijvingen helemaal los met lyrische pagina's vol schoonheid, bezingt zelfs verlaten autowrakken vanwege hun mogelijkheden tot fantasie en spel, bejubelt de periode dat hij en zijn vriendjes helemaal overweldigd worden van verlangen als zij meisjes beginnen te ontdekken, en produceert de ene na de andere dichterlijke bladzij over fikkies stoken in het bos en poepen in het veld. De eindeloze dwaaltochten door de natuur worden al even gloedvol beschreven als de eigenaardige sfeer in het zwembad waar elk geluid anders is dan anders, zeker onder water. De passie van het voetbalspel wordt met even veel vuur opgeroepen als de vervoering vanwege al die boeken die de kleine Knausgard leest. Meeslepend wordt beschreven hoe de kleine Knausgard naar totaal andere werelden wordt vervoerd door muziek, of hoe hij een bijna onbevattelijk geluksgevoel heeft als hij op een zomerdag bijkomt van een flauwte en een plaat hoort van Roxy Music. Of hoe hij een veelvoud van ongrijpbare stemmingen en kleuren in zich voelt opkomen bij het luisteren naar het Beatles-nummer 'Norwegian Wood'. Ja, alles was enorm intens voor de kleine Karl Ove: de angst voor zijn vader en zijn droevige emoties, maar ook zijn geluksgevoel en verwachting.

Die intensiteit nu wordt naar mijn smaak echt op geniale wijze voelbaar gemaakt, door zinnen die aan de ene kant puur de beleving van de piepjonge Karl Ove lijken te weerspiegelen, maar die aan de andere kant duidelijk ook de woordkeus en kennis van de oudere Knausgard bevatten. Aan de ene kant word je dus meegesleept door de directheid en de intense beleving van de jonge Knausgard; door een belevingswereld waarin alles nog ongerept en nieuw is en dus niet geduid kan worden, omdat niks nog vastligt in een begrijpelijk patroon. Maar aan de andere kant proef je ook de toon van de volwassen Knausgard: de schrijver die i.t.t. het hier beschreven jochie WEL de dingen kan duiden en begrijpen en WEL patronen kan zien, maar die tegelijk betreurt dat hij NIET meer die totale ongeremdheid en puurheid heeft. En die die combinatie van ongeremde intensiteit met diepe weemoed is werkelijk prachtig. Vooral omdat de intense wereld die je voorgeschoteld krijgt niet alleen maar de intensiteit is van Knausgard als kind, maar ook die van de volwassen Knausgard die zo vurig naar deze intensiteit terugverlangt.

Ook deze Knausgard heb ik dus weer met veel vreugde gelezen. Ik ben uiterst benieuwd naar de volgende 3 delen van deze tot nog toe fabuleuze cyclus, en ik weet zeker dat ook die delen mij weer gaan verrassen!