Lezersrecensie
Bijna een roman
In iets meer dan achthonderd pagina's beschrijft Scurati de opkomst van het fascisme en de rol van Mussolini daarbij in de periode van 23 maart 1919 tot 3 januari 1925. Elk hoofdstuk telt slechts enkele pagina's en is voorzien van een datum, een plaats en een personage die in meer of mindere mate de hoofdrol speelt. Elk hoofdstuk eindigt met citaten uit krantenartikelen, passages uit toespraken, telegrammen, brieven, rapporten of persberichten. Deze vormen het bewijs dat het verhaal gebaseerd is op echte feiten en gebeurtenissen. De auteur hanteert stelselmatig een chronologische volgorde van gebeurtenissen waaraan belangrijke en minder belangrijke personen belicht worden. Het grote aantal opgevoerde personen maakt het een lezer die de geschiedenis van Italië – vooral in de eerste jaren van het boek – moeilijk om te weten wie waarvoor staat. Om hieraan tegemoet te komen is als bijlage een lange lijst van de voornaamste personages met toelichting opgenomen.
Scurati heeft op een kundige wijze historische documenten, brieven en krantenartikelen uit die tijd omgezet in een verhaal dat op een roman lijkt; een historisch essay is het niet. Het zijn ‘geromantiseerde’ anekdotes. De oorzaak dat het geen vloeiende roman is, is mede gelegen in het feit dat er in de eerste beschreven jaren geen hoofdrolspeler is. In het voorjaar van 1920 lijkt Mussolini een uitgerangeerd politicus; andere personen spelen dan een belangrijker rol. De lezer ondervindt in deze eerst beschreven jaren weinig of geen gevoel van passie of emotionele betrokkenheid bij personages of gebeurtenissen. Hoe verder men komt des te boeiender wordt het, culminerend in een aangrijpend slot.
Alhoewel het boek als literatuur aangemerkt kan worden, is de schrijfstijl vaak gezwollen, pompeus en verliest de schrijver zich meer dan eens in onnodig lange reeksen opsommingen:
“Ik heb alleen de loopgraaf voor me, het schuim der dagen, het terrein der strijders, de arena der dwazen, de sleuf in de door kanonschoten geploegde akkers, de onruststokers, de onaangepasten, de schurken, de geniale gekken, de pierewaaiers, de kleinburgerlijke playboys, de schizofrenen, de verwaarloosden, de verdwaalden, het zootje ongeregeld, nachtbrakers, oud-galeiboeven, bevooroordeelden, anarchisten, opruiende vakbondsleden, radeloze krantenschrijvers, een politieke bohème van oud-strijders, officiers en onderofficiers, experts in het hanteren van vuur- of steekwapens, degenen die door de gewoonheid van de terugkeer weer gewelddadig geworden zijn, de fanatiekelingen die hun eigen ideeën niet helder kunnen zien, de overlevenden die zich aan de dood gewijde helden wanen en een slecht behandelde syfilis aanzien voor een vingerwijzing van het lot”
Een ander leesprobleem is de gehanteerde ‘staccato’-stijl, waardoor zinnen nogal eens niet ‘lopen’:
"Het proza van de late democratie, zonder ideeën, zonder wilskracht, die schrikkerig om zich heen kijkt, in haar teksten het ene op het andere voorbehoud stapelt, vertalend uit het Engels, geen eigen taal, die op haar beurt het oud-Grieks, een vreemde verleden echoot."
Sterk is de wijze waarop Scurati de oorzaken van de opkomst van het fascisme beschrijft: de voorboden van ellende als gevolg van de economische crisis, de honderdduizenden veteranen die ontevreden waren over het naoorlogse beleid van de regering en de beloften die eerder Italië waren gedaan in de vorm van annexatie van gebieden, maar die bij de vredesconferentie in Versailles van 1919 werden gebroken. Mussolini was een van de Italianen die van Italië weer een wereldmacht wilde maken. Mussolini bleek een meedogenloos, gewetenloos, gewiekst politicus, die slim wist om te gaan met het hanteren van de wortel-en-stok methode, het afwisselend belonen en straffen en die een goede neus voor timing had: de keuze van het juiste moment om iets te ondernemen (zoals de mars naar Rome), waarbij hij zichzelf zo weinig mogelijk bloot gaf en altijd een ‘escape’ bedacht voor het geval zijn plan zou mislukken.
Saai is het boek niet, al was het alleen al door het vele geweld en de versplintering in het politieke landschap in die periode. Voor wie in de persoon Mussolini en het onderwerp fascisme geïnteresseerd is, is dit een leerzaam boek. Dit is het eerste deel van een trilogie. Gelet op de arbeid die nodig is om een boek als dit te schrijven, zal de geïnteresseerde lezer geduld moeten hebben om de complete trilogie te kunnen lezen.
Scurati heeft op een kundige wijze historische documenten, brieven en krantenartikelen uit die tijd omgezet in een verhaal dat op een roman lijkt; een historisch essay is het niet. Het zijn ‘geromantiseerde’ anekdotes. De oorzaak dat het geen vloeiende roman is, is mede gelegen in het feit dat er in de eerste beschreven jaren geen hoofdrolspeler is. In het voorjaar van 1920 lijkt Mussolini een uitgerangeerd politicus; andere personen spelen dan een belangrijker rol. De lezer ondervindt in deze eerst beschreven jaren weinig of geen gevoel van passie of emotionele betrokkenheid bij personages of gebeurtenissen. Hoe verder men komt des te boeiender wordt het, culminerend in een aangrijpend slot.
Alhoewel het boek als literatuur aangemerkt kan worden, is de schrijfstijl vaak gezwollen, pompeus en verliest de schrijver zich meer dan eens in onnodig lange reeksen opsommingen:
“Ik heb alleen de loopgraaf voor me, het schuim der dagen, het terrein der strijders, de arena der dwazen, de sleuf in de door kanonschoten geploegde akkers, de onruststokers, de onaangepasten, de schurken, de geniale gekken, de pierewaaiers, de kleinburgerlijke playboys, de schizofrenen, de verwaarloosden, de verdwaalden, het zootje ongeregeld, nachtbrakers, oud-galeiboeven, bevooroordeelden, anarchisten, opruiende vakbondsleden, radeloze krantenschrijvers, een politieke bohème van oud-strijders, officiers en onderofficiers, experts in het hanteren van vuur- of steekwapens, degenen die door de gewoonheid van de terugkeer weer gewelddadig geworden zijn, de fanatiekelingen die hun eigen ideeën niet helder kunnen zien, de overlevenden die zich aan de dood gewijde helden wanen en een slecht behandelde syfilis aanzien voor een vingerwijzing van het lot”
Een ander leesprobleem is de gehanteerde ‘staccato’-stijl, waardoor zinnen nogal eens niet ‘lopen’:
"Het proza van de late democratie, zonder ideeën, zonder wilskracht, die schrikkerig om zich heen kijkt, in haar teksten het ene op het andere voorbehoud stapelt, vertalend uit het Engels, geen eigen taal, die op haar beurt het oud-Grieks, een vreemde verleden echoot."
Sterk is de wijze waarop Scurati de oorzaken van de opkomst van het fascisme beschrijft: de voorboden van ellende als gevolg van de economische crisis, de honderdduizenden veteranen die ontevreden waren over het naoorlogse beleid van de regering en de beloften die eerder Italië waren gedaan in de vorm van annexatie van gebieden, maar die bij de vredesconferentie in Versailles van 1919 werden gebroken. Mussolini was een van de Italianen die van Italië weer een wereldmacht wilde maken. Mussolini bleek een meedogenloos, gewetenloos, gewiekst politicus, die slim wist om te gaan met het hanteren van de wortel-en-stok methode, het afwisselend belonen en straffen en die een goede neus voor timing had: de keuze van het juiste moment om iets te ondernemen (zoals de mars naar Rome), waarbij hij zichzelf zo weinig mogelijk bloot gaf en altijd een ‘escape’ bedacht voor het geval zijn plan zou mislukken.
Saai is het boek niet, al was het alleen al door het vele geweld en de versplintering in het politieke landschap in die periode. Voor wie in de persoon Mussolini en het onderwerp fascisme geïnteresseerd is, is dit een leerzaam boek. Dit is het eerste deel van een trilogie. Gelet op de arbeid die nodig is om een boek als dit te schrijven, zal de geïnteresseerde lezer geduld moeten hebben om de complete trilogie te kunnen lezen.
2
Reageer op deze recensie
