Kampioen van de korte zin

Schrijfster Jan Gardam is al 92 jaar oud en heeft een oeuvre van meer dan dertig boektitels op haar naam staan. In Engeland is zij ‘een hele grote’, maar in Nederland werd zij pas in 2017 ontdekt met de vertalingen van de eerste twee delen van haar ‘Old Filth Trilogie’: ‘Een Onberispelijke Man’ en ‘Een Trouwe Vrouw’. En ik zelf kwam pas onlangs achter het weergaloze talent van deze ‘grand old lady’.

Vanaf de eerste bladzijde had Een Onberispelijke Man me te pakken. Het voelde een beetje alsof ik zat te kijken naar zo’n goedgemaakte Engelse televisieserie. Dat onverstoorbare, dat stoïcijnse, dat achteloze wat typische Engelsen zo kenmerkt, zit allemaal gebundeld in de hoofdpersoon van het boek: Sir Edward Feathers, bijgenaamd ‘Old Filth’ (afkorting voor: Failed in Londen, try Hong Kong).

Hij is een zogeheten ‘raj-wees’. Raj staat voor de bestuursambtenaren in de vroegere Britse koloniën die hun kinderen gemakshalve naar dure Engelse kostscholen, zoals Eton en Harrow stuurden en vervolgens naar elitaire universiteiten als Oxford en Cambridge. Behalve exelente wetenschappers en geleerden leverde dat systeem ook nogal wat generaties verknipte types af.

Eddie Feathers krijgt ook een tik van die molen. Zijn moeder overlijdt bij zijn geboorte. Zijn vader – oud-militair en aan de fles – laat de opvoeding van Edward volledig over aan de inlandse bedienden. Op zijn elfde wordt hij naar Engeland gestuurd. Beetje bij beetje wordt het leven van Feathers, die het schopt tot een zeer gerespecteerd advocaat en rechter, in het boek afgepeld en ontrafeld. Komische en dramatische gebeurtenissen wisselen elkaar af. Maar het prettige is dat het nergens zwaar wordt.

Dat is een kwaliteit van Jan Gardam: om met een lichte touch de meest verschrikkelijke dingen te vertellen. Wat me ook erg aanspreekt in deze schrijfster is haar welhaast Bordewijkiaanse manier van schrijven. Zij is de kampioen van de korte zin, soms is het bijna staccato.
Ik verheug me nu al op deel 2 van de trilogie, ‘Een betrouwbare Vrouw’ dat ook over het leven van Feathers gaat, maar dan gezien door de ogen van zijn vrouw Betty.