Lezersrecensie
De absurditeit van Bam! Bam! Bam!
Kurt Vonnegut maakte als Amerikaans krijgsgevangene het bombardement op Dresden mee. Pas twintig jaar later, ten tijde van de oorlog in Vietnam, vond hij eindelijk de geschikte vorm voor een roman waarin dit bombardement centraal staat. Deze postmoderne en originele roman, Slachthuis vijf, geldt als Vonneguts beste werk. De schrijver bestrijdt het verheerlijken van de oorlog en de daarmee gepaard gaande heldenverering. Hij beschrijft de desastreuze en traumatische uitwerkingen van oorlog, waarbij mensen gevoelloos worden en ophouden individuen te zijn.
De verteller, die wellicht met de schrijver samenvalt, spreekt de lezer rechtstreeks aan. Hij overleefde het bombardement op Dresden en wordt door traumatische herinneringen achtervolgd. Hij verdiept zich in boeken, bezoekt Dresden met zijn oorlogsbuddy en besluit uiteindelijk een boek te schrijven over het bombardement. Vervolgens begint een satirisch raamverhaal, waarin hijzelf slechts een figurant is. Dat gaat zo.
Het lot is de kansarme Billy gunstig gezind. Hij ontsnapt aan de verdrinkingsdood en wordt in de Tweede Wereldoorlog naar Duitsland gestuurd. Hij overleeft de Slag om de Ardennen, overleeft het bombardement op Dresden, wordt zakelijk succesvol met hulp van een rijke schoonvader en overleeft als enige een vliegtuigongeluk. Omdat zijn oorlogstrauma hem als oorlogsveteraan parten blijft spelen vlucht hij in science fiction lectuur. Na het vliegtuigongeluk en de direct daarop volgende dood van zijn vrouw raakt hij geestelijk zo verward dat hij hallucinaties krijgt waarin hij door buitenaardse wezens wordt ontvoerd en in een dierentuin wordt gevangen gehouden, zoals hij eerder door de nazi’s was gevangen genomen en in een slachthuis werd opgesloten. De buitenaardse wezens leren Billy hoe hij kan omgaan met de talloze doden die hij in zijn leven heeft meegemaakt.
Door het raamverhaal in de vorm van satire te gieten onderstreept de verteller de absurditeit van oorlog. Na de boekstaving beweert hij nooit meer achterom te zullen kijken. Hij berust uiteindelijk in de onvermijdelijkheid van de dood, wat blijkt uit het stopzinnetje “Zo gaat dat.”
Slachthuis vijf is een verbluffende en originele vermenging van verschillende genres, zoals historische fictie, oorlogsroman, psychologische roman, autobiografie, science fiction, satire en politiek pamflet. De kracht zit onder meer in het postmoderne perspectief en in de fragmentarische vertelstructuur waarin de verteller voortdurend terugspringt en vooruitspringt. Lezers zullen dat 55 jaar geleden als verbluffend hebben ervaren. De vertelstructuur doet je ervaren hoe Billy de tijd ervaart: niet als lineair en onomkeerbaar maar vanuit een totaaloverzicht waar je naar believen kan reizen naar het verleden en de toekomst.
Naast de absurditeit van oorlog speelt in het boek de tegenstelling tussen vrije wil, waarin de westerse mens gelooft, en voorbestemming, waarin de buitenaardse wezens ons willen doen geloven. Hoe hilarisch is de wijze waarop een pornoactrice de gulden middenweg aanreikt, die Billy’s levensfilosofie wordt: “De kalmte om de dingen te aanvaarden waaraan ik niets kan veranderen, de moed om de dingen te veranderen die ik kan veranderen, en de wijsheid om het verschil tussen die beide te zien.”
De korte, kale en vaak kinderlijk eenvoudige zinnen, die de vertelstijl van een adolescent typeren, zijn prikkelend, licht spottend en soms hilarisch. De ironie ligt er wel wat dik bovenop als de optometrist Billy, ondanks zijn trifocale bril, zijn blik op de werkelijkheid verliest, al is hij er zelf van overtuigd dat hij nu in vier dimensies kan zien.
De verteller, die wellicht met de schrijver samenvalt, spreekt de lezer rechtstreeks aan. Hij overleefde het bombardement op Dresden en wordt door traumatische herinneringen achtervolgd. Hij verdiept zich in boeken, bezoekt Dresden met zijn oorlogsbuddy en besluit uiteindelijk een boek te schrijven over het bombardement. Vervolgens begint een satirisch raamverhaal, waarin hijzelf slechts een figurant is. Dat gaat zo.
Het lot is de kansarme Billy gunstig gezind. Hij ontsnapt aan de verdrinkingsdood en wordt in de Tweede Wereldoorlog naar Duitsland gestuurd. Hij overleeft de Slag om de Ardennen, overleeft het bombardement op Dresden, wordt zakelijk succesvol met hulp van een rijke schoonvader en overleeft als enige een vliegtuigongeluk. Omdat zijn oorlogstrauma hem als oorlogsveteraan parten blijft spelen vlucht hij in science fiction lectuur. Na het vliegtuigongeluk en de direct daarop volgende dood van zijn vrouw raakt hij geestelijk zo verward dat hij hallucinaties krijgt waarin hij door buitenaardse wezens wordt ontvoerd en in een dierentuin wordt gevangen gehouden, zoals hij eerder door de nazi’s was gevangen genomen en in een slachthuis werd opgesloten. De buitenaardse wezens leren Billy hoe hij kan omgaan met de talloze doden die hij in zijn leven heeft meegemaakt.
Door het raamverhaal in de vorm van satire te gieten onderstreept de verteller de absurditeit van oorlog. Na de boekstaving beweert hij nooit meer achterom te zullen kijken. Hij berust uiteindelijk in de onvermijdelijkheid van de dood, wat blijkt uit het stopzinnetje “Zo gaat dat.”
Slachthuis vijf is een verbluffende en originele vermenging van verschillende genres, zoals historische fictie, oorlogsroman, psychologische roman, autobiografie, science fiction, satire en politiek pamflet. De kracht zit onder meer in het postmoderne perspectief en in de fragmentarische vertelstructuur waarin de verteller voortdurend terugspringt en vooruitspringt. Lezers zullen dat 55 jaar geleden als verbluffend hebben ervaren. De vertelstructuur doet je ervaren hoe Billy de tijd ervaart: niet als lineair en onomkeerbaar maar vanuit een totaaloverzicht waar je naar believen kan reizen naar het verleden en de toekomst.
Naast de absurditeit van oorlog speelt in het boek de tegenstelling tussen vrije wil, waarin de westerse mens gelooft, en voorbestemming, waarin de buitenaardse wezens ons willen doen geloven. Hoe hilarisch is de wijze waarop een pornoactrice de gulden middenweg aanreikt, die Billy’s levensfilosofie wordt: “De kalmte om de dingen te aanvaarden waaraan ik niets kan veranderen, de moed om de dingen te veranderen die ik kan veranderen, en de wijsheid om het verschil tussen die beide te zien.”
De korte, kale en vaak kinderlijk eenvoudige zinnen, die de vertelstijl van een adolescent typeren, zijn prikkelend, licht spottend en soms hilarisch. De ironie ligt er wel wat dik bovenop als de optometrist Billy, ondanks zijn trifocale bril, zijn blik op de werkelijkheid verliest, al is hij er zelf van overtuigd dat hij nu in vier dimensies kan zien.
2
Reageer op deze recensie
