Liever zichzelf echt geven dan imponeren

Soms vindt een boek de lezer, in plaats van de lezer het boek. Zo vond ‘Voor altijd voor het laatst’ van Tjitske Jansen zijn weg naar mijn nog-te-lezen-stapel, via een bak gevonden voorwerpen die nooit werden opgehaald.
De kennismaking met dit prozadebuut van deze niet onverdienstelijk dichteres, was verrassend. Het boekje leest vlot ook al bestaat het uit losse, fragmentarische observaties. Het ontbreken van een verklarend kader stoort niet en belemmert ook zeker de beeldvorming van de lezer niet. Er is inderdaad niets mis met los zand. Zonder enige inspanning ontstaat er een hoofdpersoon van vlees en bloed en een zich ontwikkelend levensverhaal.
Met een scherp oog voor detail, portretteert de auteur zichzelf als opgroeiende vrouw. Een vrouw die ondanks vele vragen en onbegrip, toch ook steeds haar eigen koers blijft varen. Hierbij gaat ze te werk als tijdens haar modeltekenlessen op de Kunstacademie met “een combinatie van precies zijn en weglaten.”

“In een zitje aan mijn moeders stuur. Voor aan het zitje zat een extra stuur: een stang met zwarte handvatten. Wanneer ik de linkerkant van dat stuur naar me toe bewoog, ging de rechterkant naar achteren, en andersom. Ik wist dat mijn stuur geen echt stuur was. Eerst vond ik dat jammer. Tot ik ontdekte hoe het voelde om mijn stuur recht te houden terwijl mijn moeder een bocht omfietste. Of, wanneer mijn moeder rechtdoor fietste, fanatiek te doen alsof ik een bocht omging. Wat ik ook graag deed: de handvatten stevig beetpakken en ze zo snel als ik kon naar voor naar achter naar voor naar achter naar voor naar achter te bewegen. En dat mijn moeder dan onafhankelijk van mij gewoon doorfietste. Soms wilde ik juist met haar meesturen.”

Het portret dat ontstaat is ook dat van een kwetsbare vrouw, die de lezer deelgenoot maakt van alles waar ze zich voor schaamt. Dit omdat, zo verklaart ze ergens in een interview, heling volgens haar alleen kan plaatsvinden in het licht van de openbaarheid.

“Wanneer iets een taboe is, had ik gelezen, is er stilstand. Wat je verborgen houdt, waar je niet over nadenkt en niet over praat, kan zich niet ontwikkelen. Wanneer ik me ergens voor schaamde en er daarom mijn mond over hield, zou er niets veranderen. Het was van belang mijn schaamte te delen.”

De kracht van het boekje is dat er nergens met een beschuldigend vingertje gewezen wordt, ook al valt er heel wat te helen en behoeft het vinden van een eigen stem de nodige therapiesessies, tijd en omzwervingen. Zelfspot en zelfreflectie zijn de hoofdpersoon gelukkig niet vreemd.

‘Voor altijd voor het laatst’ zorgt voor meer dan een avondje leesplezier. De bijzondere vorm, de soms rake uitspraken en de thematiek die aan de orde komt, bieden ook als het boek wordt dichtgeslagen nog stof tot nadenken.

Tenslotte, mijn persoonlijke nieuwsgierigheid naar de poëzie van deze auteur is gewekt.