Ongezien, ongehoord en onbegrepen

“Winterwater” speelt zich af in Friesland in een streng religieus milieu in de jaren 1980-1990 en wordt verteld vanuit het perspectief van de jonge Lex, ongeveer tussen zijn zevende en veertiende levensjaar.
Het gezin van Lex bestaat uit een arbeidsongeschikt geworden Franse vader, een gefrustreerde en weinig liefdevolle moeder en twee veel oudere broers, die weinig op lijken te hebben met hun jongere broertje. Verder zijn er nog zijn pake en beppe (opa en oma), die vlak in de buurt wonen en wat ooms en tantes.
Behalve zijn vader en zijn pake, lijken de ander gezinsleden een onverklaarde hekel te hebben aan Lex die (nog) onbevangen en met kinderlijke verwondering de wereld om hem heen bekijkt en bevraagt.
Vragen over hoe het nu precies zit met God, worden noch door zijn meester, noch door zijn moeder of de dominee op prijs gesteld. Daarentegen worden ze als brutaal afgedaan en streng afgestraft. De twee oudere broers worden duidelijk voorgetrokken en Lex wordt vooral als lastig beschouwd en veel aan zijn lot overgelaten.
Bij kleine ondeugendheden reageert de moeder van Lex met een hoop geschreeuw en buitensporige lijfstraffen. Hierbij kijkt iedereen in zijn omgeving weg (de meester, de huisarts, zijn pake en beppe en zijn ooms en tantes) en niemand neemt het voor hem op, behalve een enkele keer zijn vader.
Ook al begrijpt Lex niet goed waarom zijn leven is zoals het is, vanuit een soort afhankelijke loyaliteit legt hij regelmatig de schuld bij zichzelf. Hij leert zich aan te passen om zijn moeder zo min mogelijk boos te maken. Hij gaat zijn broers zo veel mogelijk uit de weg. En met kinderlijk vertrouwen, hoopt hij erop dat God ziet hoezeer hij zijn best doet.
Als hem iets heel erg overkomt, durft Lex dit dan ook aan niemand te vertellen. Echter, doordat deze traumatische gebeurtenis heftige emoties in hem los maakt, begint hij zich tegen alles en iedereen af te zetten. Dit wangedrag lijkt voor zijn ouders de laatste druppel en met hulp van de huisarts en een gezinstherapeut starten ze een drastisch traject. Als Lex hier bij toeval achter komt en hij zich realiseert dat hij nu zelfs niet meer op de steun van zijn vader kan rekenen, ziet hij enkel nog een hartverscheurende uitweg.
“Winterwater” van Lex Paleaux (In de Knipscheer, Haarlem 2020) is een gedramatiseerde weergave van de vroege jeugdjaren van de auteur. De hoofdstukken worden ingeleid door een beschrijving van een deel van het huis of de omgeving. De stijl, het taalgebruik en de toon van het verhaal verbeelden heel natuurlijk hoe een kind reageert en zijn wereld ervaart. De toenemende eenzaamheid en wanhoop zijn invoelbaar. Evenals de wens om gezien en geliefd te worden. Als lezer blijf ik achter met een gevoel van ongemak, verontwaardiging en machteloosheid. En helaas ook met het besef dat dit verhaal voor menig ander (kind) herkenbaar is.