Lezersrecensie
Tegenvaller
Slappe hap. Jammer. Ik kocht dit boek omdat ik onlangs bij Theatermakers Achterhoek ‘De Heks van Almen’ had gezien, een aangrijpende voorstelling over de eerste heksver-branding in ons land in 1474, geschreven en gespeeld door Manja Bedner. Zij baseerde zich op archiefonderzoek [met wat hulp van een bevriend historicus] en koos vanwege haar bevindingen voor vermenging van deze heksenhistorie met passages over vrou-wenonderdrukking zoals we die vandaag de dag nog steeds meemaken [dominantie van de man, achterstelling bij topfuncties, verschil in salariëring, ‘me-too’, enz.]. Het werd haar namelijk steeds duidelijker dat heksenvervolging zijn grond vond in het elimineren van vrouwen die hun hoofd boven het maaiveld uitstaken. Die werden door de kerk ge-vaarlijk gevonden. Een vrouw dient haar plaats te kennen. Bijna alle vervolgde heksen waren de slimste vrouwen uit het dorp, met veel kennis van geneeskrachtige kruiden, en zo meer. Ze waren daardoor vaak de vroedvrouw van het dorp.
Ik had begrepen dat Susan Smit dat verband ook in háár heksenboek aan de orde stelde. Dat bleek helaas nergens het geval.
Haar boek is vooral een roman, zoals op de omslag staat. De enige non-fictie lijken te zijn de passages over rechtszittingen, folteringen [‘verplicht’ uit te voeren volgens het al in 1474 bestaande barbaarse instructieboek ‘de Heksenhamer’] en hoe het in 1674 afliep met deze heks van Limbricht. De rest is een wat zoetig romannetje met aardig wat per-sonages die geen van allen uit de verf komen. Ze zeggen zo nu en dingen en maken in-eens keuzes die ik niet kan rijmen met hoe ik ze tot op dat moment voor ogen had. Er is een pater die Entgen, de heks, als advocaat wordt toegewezen en eerst overkomt als een waardeloos buigzaam riet voor de kerkelijke overheid, maar haar verderop ineens lief-devol steunt. Grietgen, Entgens dochter, lijkt het hele boek lang in de voetsporen van haar moeder te zullen treden, maar keert zich aan het eind van het boek zomaar ineens totaal van haar af. Ik ben niet veel psychologisch inzicht tegengekomen.
De enigen die ‘uit één stuk’ naar voren komen zijn Entgen en haar vader, een stille maar levenswijze man, die een schrobbering die Entgen krijgt van haar moeder vergoelijkt door haar glas even aan te tikken met een bemoedigend knikje. Entgen zelf is van het begin tot het einde de oersterke vrouw die zich van niets en niemand iets aantrekt. Als zij het meel dat haar man mee naar huis brengt in ruil voor de geleverde aardappelen te weinig vindt, gaat zij zelf onderhandelen met de molenaar en weet een betere prijs te bedingen. Bij een opstand tegen de kasteelheer is Entgen de gangmaker. Zij wordt voor mij ‘de persoon die ik zou herkennen als ik haar op straat zou tegenkomen’ - hoewel ik wat zij in dit boek
allemaal doet, soms wel wat ‘over de top’ vind gaan. Afgezien van de zeer secundaire rol van de vader vind ik alle anderen wat zwabberende figuren.
En ik raak nergens òpgewonden van de roman-elementen. De bestorming van het kas-teel is er een van dertien in een dozijn. Het boek is alleen spannend als de in archiefstuk-ken gevonden folteringen, rechtszittingen, e.d. worden naverteld. De doortraptheid van de kerkelijke gezagdragers is om van te gruwen. De kerk is zó bang voor vrouwen die hun juk in de wieg achterlaten, dat magistraten geen heiligen maar schijnheiligen blijken te zijn.
Het enige waar ik enthousiast van was is Smits taal in het begin van het boek. De zinnen rollen er voort als een beek in zijn bedding. Ze zijn ritmisch en nemen je mee. Alliteratie en binnenrijm maken er muziek van. "Ons nieuwe huis was van stevig steen, geen zucht-je wind kwam er doorheen. Het dak was gedekt met een dik pak stro, groen van de mossen die erop waren gaan groeien". [blz. 16]. Daar ben ik dol op. Helaas houdt Smit dat niet lang vol. De tekst wordt al gauw een gewone verteltrant.
Al met al een boek dat ik nauwelijks aan een ander zou willen aanraden. Nee, dan is het tekstboekje van ‘De heks van Almen’ vele malen indringender [tijdens de voorstelling die ik bijwoonde werd er twee keer hardop gehuild - mede door het spel van Bedner].
Ik had begrepen dat Susan Smit dat verband ook in háár heksenboek aan de orde stelde. Dat bleek helaas nergens het geval.
Haar boek is vooral een roman, zoals op de omslag staat. De enige non-fictie lijken te zijn de passages over rechtszittingen, folteringen [‘verplicht’ uit te voeren volgens het al in 1474 bestaande barbaarse instructieboek ‘de Heksenhamer’] en hoe het in 1674 afliep met deze heks van Limbricht. De rest is een wat zoetig romannetje met aardig wat per-sonages die geen van allen uit de verf komen. Ze zeggen zo nu en dingen en maken in-eens keuzes die ik niet kan rijmen met hoe ik ze tot op dat moment voor ogen had. Er is een pater die Entgen, de heks, als advocaat wordt toegewezen en eerst overkomt als een waardeloos buigzaam riet voor de kerkelijke overheid, maar haar verderop ineens lief-devol steunt. Grietgen, Entgens dochter, lijkt het hele boek lang in de voetsporen van haar moeder te zullen treden, maar keert zich aan het eind van het boek zomaar ineens totaal van haar af. Ik ben niet veel psychologisch inzicht tegengekomen.
De enigen die ‘uit één stuk’ naar voren komen zijn Entgen en haar vader, een stille maar levenswijze man, die een schrobbering die Entgen krijgt van haar moeder vergoelijkt door haar glas even aan te tikken met een bemoedigend knikje. Entgen zelf is van het begin tot het einde de oersterke vrouw die zich van niets en niemand iets aantrekt. Als zij het meel dat haar man mee naar huis brengt in ruil voor de geleverde aardappelen te weinig vindt, gaat zij zelf onderhandelen met de molenaar en weet een betere prijs te bedingen. Bij een opstand tegen de kasteelheer is Entgen de gangmaker. Zij wordt voor mij ‘de persoon die ik zou herkennen als ik haar op straat zou tegenkomen’ - hoewel ik wat zij in dit boek
allemaal doet, soms wel wat ‘over de top’ vind gaan. Afgezien van de zeer secundaire rol van de vader vind ik alle anderen wat zwabberende figuren.
En ik raak nergens òpgewonden van de roman-elementen. De bestorming van het kas-teel is er een van dertien in een dozijn. Het boek is alleen spannend als de in archiefstuk-ken gevonden folteringen, rechtszittingen, e.d. worden naverteld. De doortraptheid van de kerkelijke gezagdragers is om van te gruwen. De kerk is zó bang voor vrouwen die hun juk in de wieg achterlaten, dat magistraten geen heiligen maar schijnheiligen blijken te zijn.
Het enige waar ik enthousiast van was is Smits taal in het begin van het boek. De zinnen rollen er voort als een beek in zijn bedding. Ze zijn ritmisch en nemen je mee. Alliteratie en binnenrijm maken er muziek van. "Ons nieuwe huis was van stevig steen, geen zucht-je wind kwam er doorheen. Het dak was gedekt met een dik pak stro, groen van de mossen die erop waren gaan groeien". [blz. 16]. Daar ben ik dol op. Helaas houdt Smit dat niet lang vol. De tekst wordt al gauw een gewone verteltrant.
Al met al een boek dat ik nauwelijks aan een ander zou willen aanraden. Nee, dan is het tekstboekje van ‘De heks van Almen’ vele malen indringender [tijdens de voorstelling die ik bijwoonde werd er twee keer hardop gehuild - mede door het spel van Bedner].
1
Reageer op deze recensie
