Hoe een historische roman actueel kan zijn

De Amerikaanse Ellen Marie Wiseman kiest in haar boeken voor thema’s met zwaardere onderwerpen waarbij ze zich laat inspireren door lichtpuntjes uit de geschiedenis. Zo schrijft ze in haar debuut De pruimenboom over een tienermeisje dat ten tijde van het regime van Hitler verliefd wordt op een Jood, en in Olifantenmeisje over hoe een meisje in de jaren dertig van de vorige eeuw aan het circus wordt verkocht.

Ook in De wezenmoeder schuwt Wiseman de gruwelijkheden niet. Uitgebreid doet ze gedetailleerd verslag van hoe de Spaanse Griep om zich heen grijpt. Mensen die van het ene op het andere moment doodziek zijn, hoesten en al bloed spugend overlijden. Maar niet alleen de fysieke gevolgen beschrijft Wiseman nauwkeurig, ook geeft ze een kijkje in een periode waarin de medische voorzieningen niet zijn zoals vandaag de dag. Ten gevolge van de Eerste Wereldoorlog zijn er niet voldoende artsen en medisch personeel en is voeding schaars. Lijken moeten worden opgehaald met paard en wagen en er is geen goede registratie van kinderen die wees zijn geworden. Als je dan als immigrant, zoals de Duitse Pia, ook nog eens met de nek wordt aangekeken door buurtbewoners, dan is het een ware uitdaging om te overleven.

Door de vloeiende zinnen en het beschrijvende karakter van Wisemans schrijfstijl weet het verhaal je in korte tijd te grijpen. Al snel bevind je je in een afschuwelijk nare wereld die ineens heel dicht bij die van het heden komt. Vanuit het perspectief van Pia wordt het verhaal verteld en krijg je als lezer een goed beeld van de Spaanse Griep en de periode van de twintigste eeuw. De pandemie grijpt om zich heen en eist in Philadelphia, waar Pia met haar moeder en tweelingbroertjes woont, duizenden levens. Ook Pia’s moeder komt te overlijden en met een vader die vecht aan het front staat ze helemaal alleen voor de zorg van twee baby’s.
In een tweede verhaallijn lezen we vanuit Bernice, de overbuurvrouw van Pia. Ook zij heeft grote verliezen geleden en moet door het leven gaan zonder haar man en pasgeboren zoontje. Wanneer ze Pia op een dag het flatgebouw uit ziet glippen, besluit ze de twee achtergebleven baby’s mee naar huis te nemen en voor hen te zorgen. Dit is het begin van een lange reeks aan kinderen die ze meeneemt en probeert te herplaatsen in welgestelde gezinnen.

Alsof de griep en het overlijden van P:ia's moeder nog niet erg genoeg zijn, wordt Pia zelf ook ziek. Ze weet te herstellen en wordt overgebracht naar een weeshuis. Verteerd door schuldgevoel wordt ze achtergelaten en moet ze erbarmelijke omstandigheden doorstaan, geen idee hebbende wat er met haar broertjes is gebeurd. Naarmate het boek de tweede helft nadert, begint het spannende en opzwepende tempo van het verhaal zijn kracht te verliezen. Na de heftige eerste helft vervalt de verhaallijn in veel van hetzelfde en neemt de spanning af. Desondanks blijf je als lezer nieuwsgierig naar hoe het verhaal voor Pia zal eindigen. Zal ze haar broertjes ook weer terugzien?

Het beklemmende karakter van het boek wordt heviger naarmate de vreemde bedoelingen van Bernice duidelijk worden. Haar psychische gestel maakt het verhaal enigszins onvoorspelbaar. Helaas laten beide personages weinig groei zien en laat Wiseman vooral het lot het einde bepalen.

De wezenmoeder is beangstigend actueel. Wat er ten tijde van de Spaanse Griep gebeurde lijkt veel op wat we met het Coronavirus meemaken. Toch laat De wezenmoeder de huidige situatie ook in perspectief zien; we mogen ons gelukkig prijzen dat zowel de gezondheidszorg als de jeugdzorg nu een stuk beter geregeld is.

De wezenmoeder is een aanrader voor iedereen die houdt van historische romans en die graag eens leest over andere tijden. Kleine minpunten zijn het trage karakter in de tweede helft van het boek en de weinig zichtbare ontwikkeling van de hoofdpersonages.