Fragiele novelle

“Ik pakte een stoel, haalde het deken en legde die over haar benen, terwijl ze uit zat te kijken over de wereld waarin ze haar hele leven had gewoond, en waarvan ze hield. De weilanden, de fjorden, de bergen.”

Deze novelle (86 bladzijden) van Karl Ove Knausgård heeft mij fijn verrast! Deze tekst komt ook terug, onder een iets andere vorm, in zijn roman De morgenster. De vogels van de hemel is een fragiel en kwetsbaar verhaal over drie generaties vrouwen, verteld vanuit Solveig haar oogpunt, zij is zowel dochter als moeder. Je volgt gedurende enkele dagen haar overpeinzingen. Als lezer voel je dat er zoveel gedachten en gevoelens niet worden uitgesproken, niet worden benoemd.

Twee jaar geleden is Solveig teruggekeerd naar haar ouderlijk huis om voor haar moeder te zorgen, die te ziek is om alleen te wonen. Blijkbaar is hun relatie niet altijd zo goed geweest. Wat er zich in het verleden heeft afgespeeld wordt zachtjes benoemd in de loop van het verhaal. Het onverwachte bezoek van Line, de dochter van Solveig, verhoogt de onderlinge spanning. Solveig voelt dat er iets aan de hand is met haar dochter, maar ze komen niet tot een verhelderend gesprek. Ook de moeder van Solveig voelt goed aan dat Line niet goed in haar vel zit, maar ze kan dit niet onder woorden brengen.

Deze ingetogen en sfeervolle novelle leest heel aangenaam. De vele natuurbeschrijvingen zijn absoluut een pluspunt. De mooie tegenstelling van schaduw en licht, zowel letterlijk als figuurlijk, is ook terug te vinden in de zwartwitfoto’s van Stephen Gill die doorheen het boekje aan bod komen. Heel knap hoe een terloopse opmerking de foto’s zo accuraat beschrijft!

“De fotograaf zei dat hij een manier wilde vinden om de vogels uit de lucht te trekken,’ zei hij. ‘Daarom zette hij een paal op een akker.”

Het verhaal sluit af met filosofische gedachten van Kierkegaard over zwijgzaamheid, gehoorzaamheid en vreugde. En als je dan wat verder op zoek gaat, blijkt de denkwijze van Kierkegaard, het existentialisme, heel knap te zijn verweven in deze novelle! Subliem!

“Het landschap met zijn akkers, weiden en plukjes boomkronen, verlicht door de lage zon, was bijna ondraaglijk mooi. Maar het was niet van mij, dacht ik. Ik hoorde er niet bij. Ik was slechts degene die het zag, en die erin rondliep.”

Er zit dus heel veel subtiele wijsheid verwerkt in dit kleine boekje! De levenscyclus, het ouder worden, de zorg voor elkaar, de natuur, het alledaagse,… het lijkt misschien eenvoudig, maar ik vond het bijzonder mooi en fragiel. En nu staat De morgenster natuurlijk hoog genoteerd op mijn leeslijst.