De meisjes van de katoenfabriek

Susanna Alakoski is geboren in Finland en groeide op in Zweden. Een verhaal over een katoenfabriek in het noorden van Scandinavië maakte me nieuwsgierig. Daar verwacht je immers geen katoenfabriek. Als het boek vervolgens wordt aangeprezen als de Zweedse Elena Ferrante weet ik zeker dat ik dit boek graag wil lezen. Mocht het bevallen zal ik waarschijnlijk nog even door kunnen want dit is het eerste deel in een vierdelige romanreeks.

Het boek De meisjes van de katoenfabriek vertelt het verhaal van Hilda. Zij groeit op een boerderij gelegen in het noorden van Zweden. Haar vader woont in Amerika en haar moeder is geestelijk in de war na de bevalling. Ze wordt opgevoed door de Sanna-täti, een familielid van haar moeder. Sanna-täti is een wijze vrouw die haar leert te leven volgens de bijbelse normen en waarden, maar natuurlijk leert ze haar ook de werkzaamheden op de boerderij. Het is een hard leven en iedereen moet meehelpen. Hilda is een slimme meid, ze leert zichzelf lezen en schrijven door het overschrijven van teksten uit de bijbel. De armoede is groot en zeker als er een oogst mislukt is er niet veel te eten. Dan raakt Hilda ongewild zwanger en moet ze de veilige omgeving verlaten. Ze wordt dienstmeid op een andere boerderij waar ze Hilli ontmoet. Hilli droomt van het werken op de katoenfabriek en vraagt Hilda om mee te gaan. De belofte van regelmatige werktijden en inkomsten en een eigen huisje lokken Hilda en Hilli naar de katoenfabriek. Is het als meisjes van de katoenfabriek echt wel zoveel beter voor Hilda en Hilli? Of wordt het allemaal te rooskleurig voorgesteld?

Het boek begint met de voorgeschiedenis. Die maakt gelijk duidelijk waar alle vier de delen over zullen gaan.

‘Dit is het verhaal van vier generaties vrouwen, Hilda, Greta, Kathrine en Barbara, die allemaal afkomstig zijn uit Zweden. Een land dat toen, lang geleden uit de gewesten Svealan, Götaland, Norrland en Finland bestond. ‘

Susanna Alakoski schetst goed de periode waarin het verhaal zich afspeelt, namelijk in de 20e eeuw. De geschiedenis van Zweden is in grote lijnen bij mij bekend, maar door dit boek gaat het nog meer leven. Susanna Alakoski neemt je mee in het leven van Hilda. Het is een hard en zwaar leven, korte koude dagen in de winter en warme lange dagen in de zomer. Daar is ook het hele ritme van het leven en werken omheen gebouwd. Je leest over het ongemak van het zweten in de zomer en de koude in de winter. Door de schrijfstijl snap je precies wat zij ervaart.
Het is een prachtig en indringend boek. De zinnen zijn zo ontzettend mooi, daarom ook complimenten aan degene die dit boek vertaalde om de essentie van die zinnen vast te houden. Sommige passages zijn diep triest, andere passages toveren een lach op je gezicht. Hier een voorproefje:

‘In de korenvelden maakten priknetels jacht op benen om te branden, warme armen en benen koelden ’s avonds af.’

De diepe armoede wordt zo goed beschreven dat je de honger voelt en jeuk krijgt van de beestjes in je matras. De tegenstelling tussen de stilte op het platteland en de herrie in de fabriek kwam ook goed naar voren. Zoals in het volgende stukje staat:

‘Hilda’s slapen deden pijn, ze liet zich in het bosmeertje zakken. Daar werden de woorden door zwartgroene bellen omhuld. ‘

Als je leest over de arbeidsomstandigheden in de fabriek dan ben je blij dat je nu leeft. Natuurlijk weet ik dat er nog veel plaatsen in deze wereld zijn waar de arbeidsomstandigheden nog steeds zo schrijnend zijn. De industriële revolutie heeft niet alleen vooruitgang en welvaart gebracht.
Een ander aspect dat ook sterk naar voren komt zijn de sterke vrouwen, vrouwen die voor zichzelf opkomen en dingen bereiken.

Ik vond het een geweldig boek dat mij inzicht heeft gegeven in het gewone leven op het platteland van Zweden in het eind van de negentiende eeuw. Ik kijk uit naar het volgende deel!

Wilma Boekencast