Indrukwekkende debuutroman

Simon Tolkien. Bij de het horen van die achternaam gaat bij de meeste wel een belletje rinkelen. En dat is deels terecht. Want hoewel het hier niet om de auteur van The Lord of the Rings gaat, is er zeker een verband. De auteur van Niemandsland is namelijk een kleinzoon van J.R.R. Tolkien. Voor zijn roman ‘Niemandsland’ heeft Tolkien zich laten inspireren door zijn grootvader, maar wie nu een meesterlijke fantasyroman verwacht, komt bedrogen uit. De inspiratie is namelijk afkomstig uit de periode dat zijn grootvader vocht in de loopgraven, tijdens de eerst wereldoorlog.

Hoewel het erg verleidelijk is om het werk van beide heren Tolkien naast elkaar te leggen is dit geen goed idee. Niet alleen hebben we te maken met compleet andere genres, maar het zijn natuurlijk ook twee verschillende auteurs en een vergelijking zou beide geen recht doen.

In Niemandsland volgen we Adam. Een aantal jaar voor de eerste wereldoorlog verliest hij zijn moeder en niet veel later ook zijn vader. Hij komt terecht in een pleeggezin bij welgestelde mensen die op deze manier iets terug willen doen. Adam’s vader heeft van enkele familieleden namelijk het leven gered.

In het begin is het lastig om te zeggen hoe oud Adam precies is. Er wordt nergens iets over gezegd dus is het aan de lezer zelf om dit aan te voelen. Pas later, wanneer er wordt gesproken over een naderende achttiende verjaardag, is het mogelijk om terug te rekenen en Adams leeftijd te bepalen. Dan blijkt dat hij wat ouder is dan dat hij aanvoelt. De aanloop naar de oorlog is bovendien erg lang, maar erg storend is dit niet. Tolkien biedt de lezer een inkijkje in de jeugdjaren van Adam en het leven van enkele andere dorpsbewoners. De sfeerbeschrijvingen zijn pakkend en brengen het verhaal tot leven.

Niemandsland gaat echter niet alleen over Adam. Het laat de hopeloosheid van de oorlog zien. Jonge jongens arriveren aan het front met het idee dat ze een rol van betekenis kunnen spelen in de grote oorlog. Ze denken dat ze aan de winnende hand zijn, maar in werkelijkheid is de situatie hopeloos en zijn ze niet meer dan een zoveelste pion in de chaos van de loopgraven.

Ook de achterblijvers spelen een rol van betekenis. Wanneer Adam vecht in de loopgraven wacht Miriam op hem. Ze moeten het vooral doen met informatie vanuit de pers, want de soldaten laten zelf niet veel los. Ze hebben het zwaar en weten niet hoe ze om moeten gaan met de trauma’s die ze hebben opgelopen. En dat terwijl de oorlog niet in volle gang is. Tegelijkertijd weet Miriam niet meer hoe ze tot hem moet doordringen, juist doordat hij zich zo afsluit.

Het verhaal is opgedeeld in zeven delen, elk ingeleid met een quote die tekenend is voor het gene dat zal volgen. De eerste delen zijn inleidend, en middenin Niemandsland zit je ook echt midden in de oorlog. Alleen het zevende en laatste deel lijkt niet geheel op zijn plaats.