Zalig gevoel van rust tijdens De verlossing

Mijn vader zaliger was nog lang niet geboren, toen Willem Elsschot De verlossing schreef. Bijna een eeuw later is deze auteur weer helemaal hot. Zijn werk wordt opnieuw, terecht – en in een actueel jasje – uitgebracht. Ik was bijzonder benieuwd hoe ik dit keer De verlossing (lang geleden gelezen) zou ervaren en beoordelen.

Typisch voor die tijd, de houding van de bevolking tegenover hun pastoor: "... antwoordde Kips, met een blik die de vrouwen huiveren deed." En niet alleen de vrouwen, ook de kinderen en de mannen huiverden lekker mee.”

Elsschot weet heel duidelijk de spanningen/strubbelingen te schetsen tussen de steden en de dorpen. De steden, waarin de industrie welig begint te tieren, tegenover de landbouwers van het platteland. Toch wel heel typisch voor die periode. Het belang van de ‘kerk’ en de ‘hogere klasse’, ook dit geeft Elsschot subliem weer. Het door en door katholieke platteland, waar de geestelijken heel erg ver gaan om hun dorpelingen en plaatselijke studenten braaf te houden… De clerus doet er echt alles aan om te vermijden dat de gewone man in opstand zou komen.

Het tragikomische verhaal vertelt over de titanenstrijd, die zich afspeelt op het Kempische platteland. Een felle strijd tussen een pastoor en een rasechte vrijdenker: dit moet wel voor vonken en vuurwerk zorgen. De verlossing is traditiegetrouw dan wel een korte roman, maar hij is dan wel een heel krachtige.
Deze lezer sloeg de roman dicht (na het herlezen) met een diepe zucht van verlossing. Bijna achter elke zin zocht ik naar een diepere betekenis. Zoals met Pol Van Domburg, één van de hoofdpersonages, zo vroeg ook ik me af of ik door de duivel bezeten was. Jazeker, het boek heeft me dit keer wel de hele tijd geboeid. Veel meer dan tijdens mijn allereerste leesbeurt, jaren geleden. Zoals vroeger, daalde er tijdens het lezen weer dat zalige gevoel van rust op me neer. Het verhaal vloeide automatisch bij me naar binnen. Een knap geschreven roman, zonder poespas, wel met diepgang.

Jammer dat we het hem niet op de man af kunnen vragen... Is deze roman misschien niet een verlossing voor... de auteur zelf? De vrijdenker en zijn geloof/ongeloof, de flamingant met communistische sympathieën.
Ik ben er bijna zeker van, dat in het boek veel meer staat dan wat de auteur gewoon maar heeft neergeschreven. Ook wellicht toch meer autobiografisch dan we zouden denken.
De verlossing: een hernieuwde, geslaagde kennismaking met het oeuvre van Willem Elsschot.