Aangrijpend familieverhaal in naoorlogs Duitsland

Met de roman Oorlogskind heeft Mechtild Borrmann (1960) de slachtoffers van de nooit opgehelderde zogenaamde Hamburger puinmoorden van januari 1947 een fictief gezicht gegeven. Het is een roman waarin verschillende verhaallijnen in verschillende tijdsperiodes elkaar afwisselen en uiteindelijk in het plot verrassend samenkomen.

In het verleden spelen zich twee ogenschijnlijk los van elkaar staande verhaallijnen af. De eerste begint in januari 1947 waar Hanno Dietz samen met zijn zusje Wiebke op strooptocht door het platgebombardeerde Hamburg een vermoorde naakte vrouw vindt. Daar vlakbij zit een klein jongetje moederziel alleen in de puinhopen. Ze nemen hem mee, waarna hij liefdevol wordt opgenomen in het gezin en opgroeit als jongste zoon Joost Dietz. De andere verhaallijn volgt in april 1945 bij de welgestelde familie Anquist, die door de Russische militaire macht uit huis wordt gezet ten gunste van de vele vluchtelingen die het land bevolken. Clara Anquist is van plan om samen met haar vader Heinrich, schoonzusje Isabel en Isabels kinderen Margareta en Konrad haar geluk te zoeken in Spanje. Ze krijgt hierbij gezelschap van weduwnaar Alfred Brandner en zijn dochter Luise.  In de derde verhaallijn die zich begin jaren negentig afspeelt, komen de twee lijnen uit het verleden bij elkaar als Anna Meerbaum, de dochter van Clara Anquist, in contact komt met Joost Dietz, die als architect het voormalige familielandgoed van de Anquists zal gaan restaureren voor de nieuwe eigenaren.

Het is een interessant verhaal dat vertelt over het naoorlogse leven waarin de Duitse bevolking moet zien te overleven in platgebombardeerde steden waar grote armoede heerst en overal een tekort aan is. Dat is de andere kant van de oorlog waar je normaal gesproken eigenlijk niet bij stilstaat. Borrmann beschrijft levendig het naoorlogse leven tussen de puinhopen van platgebombardeerde steden, waar de bevolking kou lijdt en verhongert en losgeslagen (Russische) militairen huizen confisqueren, moorden en vrouwen verkrachten. Hierdoor besef je dat ondanks dat Duitsland terecht boet voor zijn daden, de gewone bevolking tegelijkertijd ook slachtoffer is. En dat ook daar het oorlogsverleden nog steeds doorwerkt in de huidige generatie. Clara Anquist lijkt bijvoorbeeld veranderd van een zorgzame, sterke vrouw die voor haar familie door het vuur ging in een alcoholische, egoïstische, uiterst onsympathieke vrouw. Een vrouw die haar dochter Anna de schuld geeft van het vertrek van haar echtgenoot en alles wat er verkeerd is gelopen in haar leven. Hoewel Clara Anna bezweert het verleden te laten rusten, zet Anna zich voor een keer af tegen haar moeder, waarbij ze zich niet realiseert dat ze hiermee een onomkeerbaar proces in gang zet. Een proces met verstrekkende gevolgen voor iedereen en die de relatie met haar moeder nog meer onder druk zal zetten.

"En net als destijds voelt ze zich ook nu schuldig. Destijds was het niet meer dan een vaag vermoeden, nu kan ze de dingen op een rijtje zetten en de verbanden zien. Haar moeder drinkt sinds Anna zo hardnekkig in de geschiedenis is gaan graven. Sinds Anna haar gedwongen heeft zich de tragische dood van haar nichtje en neefje te herinneren."

De schrijfstijl van Mechtild Borrmann is door vloeiend lopende zinnen zeer prettig leesbaar. In dit kader verdient zeker ook vertaalster Olga Groenewoud een compliment. Borrmann bouwt de spanning in het verhaal vakkundig op door steeds een stukje informatie prijs te geven en zo gedegen toe te werken naar een plot waar de verschillende verhaallijnen bij elkaar komen. Hoewel de waarschijnlijke identiteit van Joost niet echt verrassend is, is de bijna schokkende ontknoping van Anna’s verhaallijn dat zeker wel. Met Oorlogskind heeft Mechtild Borrmann een bijzondere historische roman geschreven over de Duitse naoorlogse geschiedenis, waarin zij een geloofwaardige oplossing voor de Hamburger puinmoorden heeft bedacht: spannend, mooi geschreven en met een plot dat er mag zijn.