Oosters sprookje met de harde realiteit van de vluchteling

Jennifer Zeynab Joukhadar is een Syrisch-Amerikaanse auteur en woont in New York. Ze is de dochter van een Moslim vader en een Christelijke moeder. Joukhadar is lid van the Radius of Arab American Writers (RAWI). Ze heeft diverse korte verhalen gepubliceerd. De kaart van zout en sterren (2019) is haar debuutroman.

Deze roman is een boek met twee verhaallijnen. Het verhaal in het heden vertelt de reis van Nour en haar familie. Oorspronkelijk komen ze uit Syrië, maar wonen al lang in New York. Als vader baba overlijdt, besluiten ze in 2011 terug te gaan naar Homs in Syrië. Maar Syrië is in oorlog. Lang blijft de oorlog buiten Homs, maar als hun wijk wordt gebombardeerd zijn ze alles kwijt en moeten ze vluchten. Hun reis is vol ontberingen, maar ze gaan door, ook al raken ze elkaar onderweg kwijt.

Nour denkt veel aan het verhaal dat baba haar vaak vertelde. Over het meisje Rawiya, die als jongen Rami leerling werd bij kaartenmaker al-Idrisi en met hem op reis ging. Die avontuurlijke is reis is de tweede en historische verhaallijn en beschrijft een reis die niet zonder gevaren is, maar wel een mooi beeld geeft van het oude land rondom de Middellandse zee.

Nour is een bijzondere persoonlijkheid. Ze is jong en kent alleen het leven in New York en maakt gedurende haar vlucht uit Homs een enorme ontwikkeling door. Haar twee zussen Zahra en Hoeda zijn ouder en hebben vroeger is Syrië gewoond en spreken Arabisch. Nour heeft dat nooit geleerd, maar weet gedurende het boek de taal wel voorzichtig te leren, het is alsof de woorden altijd in haar hebben gezeten. Maar Nour heeft nog iets bijzonders, voor haar heeft alles om haar heen een kleur, ook stemmen hebben een kleur en letters hebben kleuren. Het zijn die kleuren die haar op het einde de weg zullen wijzen naar hun einddoel.

Elke hoofdstuk bestaat uit een deel van het verhaal in het heden en een deel in het verleden. Wat heel mooi is gedaan, is dat de reizen synchroon lopen. Nour en haar familie maken dezelfde reis als Rawiya in de historische verhaallijn. Lastig zijn de vele Arabische namen die worden gebruikt en ook al zit voorin het boek een kaart, het is moeilijk te visualiseren waar ze precies zijn.

Het boek is ingedeeld in vijf delen, overeenkomend met het land waar ze zijn. Dit is heel mooi weergegeven door bij de start van een nieuw deel in de vorm van het land een gedicht te plaatsen. De gedichten zijn ook weer symbolisch voor het verhaal.

De schrijfwijze van Joukhadar is prettig en over het algemeen goed te volgen, vaak met bijzondere zinnen die de moeite waard zijn om nog eens te lezen. Af en toe is een uitspatting van poëtische aard, maar die passen toch weer heel goed in de verhaallijn. Juist omdat het geen standaard roman is en de hoofdpersoon Nour ook al speciaal is met haar kleuren en zoektocht naar stenen is het een boek dat als geheel gewoon klopt.

De kaart van zout en sterren is een bijzonder mooi boek waarin motieven als stenen, kleuren, sterren en zout de lezer laten proeven van een heel ander leven in een heel ander land. Het is een soort Oosters sprookje maar dan wel gespiegeld aan de harde realiteit van de oorlogsvluchteling. Deze combinatie maakt het een rijk en indrukwekkend boek.