Heeft meer te bieden dan alleen een plot

‘Dagboek uit de rivier’ is de eerste thriller van Frederik Baas, pseudoniem van Jan van Mersbergen. Het verhaal speelt zich af in de Ardennen, waardoor je meteen denkt aan zo’n typische zomerthriller-op-locatie, maar dit boek is anders. Tijdens het lezen vraag je af of het wel een thriller is.

Baas gebruikt de typische thrillerschrijfstijl: korte zinnen, weinig diepgang qua personages, veel vooruitwijzingen. Toch doet hij ook heel veel wat je niet meteen bij een thriller verwacht. Zo is het begin van het boek eerder een roman: een stel gaat op vakantie en Baas besteedt bijna een half boek aan het plannen van die vakantie, informatie over het verleden van één van de personages en de aankomst. Toch is dit niet saai. Je merkt dat er een goede verteller aan het woord is en ondanks dat er weinig spannends gebeurt, zijn de observaties leuk om te lezen.

Ook doet Baas iets interessants met het perspectief: aan de ene kant is er een ik-persoon (een schrijver zonder naam, of zou hij Frederik Baas heten?), maar aan de andere kant hebben we ook een hij/zij-verteller. Zo’n experiment kom je in een standaardthriller niet gauw tegen. Het werkt ook nog goed, want de ik-persoon is niet bijzonder interessant. Hij is schrijver en probeert een tweede boek te schrijven, heel veel meer weten we niet van hem. Hetzelfde geldt voor een ander belangrijk personage, Robbert: hij is uitgever, hij leest manuscripten op vakantie en hij vindt zijn werk belangrijker dan alles. Alleen Barbara, de vriendin van Robbert, is beter uitgewerkt omdat zij een lastige scheiding achter de rug heeft en de lezer daar automatisch van alles in kan vullen.

De uiteindelijke ontknoping is origineel. Dat is een groot compliment, want de meeste thrillers zijn dat niet. Waar ik wel moeite mee heb, zijn de vragen die achterblijven nadat het boek uit is. Zo wordt de spanning opgevoerd doordat de personages iets vinden, maar hetgeen wat ze vinden blijkt uiteindelijk niets te maken te hebben met de ontknoping. Toch wordt er geen verklaring gegeven over wat er is gevonden, die verhaallijn wordt niet afgerond, die belofte wordt niet ingelost. Ook is er bijvoorbeeld een rode auto die steeds terugkomt in het verhaal en aan een dreiging wordt gekoppeld. Dit blijkt een ‘red herring’ te zijn, want er is niets met die auto aan de hand. Dat is niet bevredigend. Het zou al goed zijn geweest als er een compleet onschuldig gezin in de auto zat, of als de personages iemand koffers zagen inladen, zodat er in elk geval iets met dat lijntje gebeurt.

Ondanks deze kritiek vond ik het – zoals eerder gezegd – een heel prettig boek om te lezen. Ik denk dat het een boek is dat zich ook uitstekend leent voor een leeslijst op de middelbare school. Het is namelijk heel sterk in thematiek. Daarmee bedoel ik niet dat de thematiek op zich sterk is, maar wel de manier waarop die in het verhaal is verweven. Het lijkt bijvoorbeeld heel irritant dat de auteur steeds ingaat op een bepaald thema, maar op een gegeven moment besef je dat het de bedoeling is dat je dat irritant vindt, dat juist dat thema opvalt. Er zit veel techniek achter dit boek, zoveel techniek dat ik me afvraag of het gedeeltelijk als parodie op de moderne thriller is geschreven.

Bij het beoordelen van een thriller vraag ik me altijd af of het verhaal naast het plot meer te bieden heeft, omdat een geoefende thrillerlezer een ontknoping vaak ziet aankomen. Hoewel de ontknoping van ‘Dagboek uit de rivier’ origineel is, heeft de auteur zo weinig personages opgevoerd dat je zelfs met een wilde gok een vrij grote kans hebt om in elk geval te raden wie er iets met wat te maken heeft. Gelukkig heeft het boek inderdaad meer te bieden: een interessante schrijfstijl met mooie vondsten, een sfeervolle reis naar de Ardennen, humor en herkenbaarheid dankzij het personage Rens (een kind), vlotte dialogen en vooral het conflict binnen het boek zelf, dat soms een thriller wil zijn en zich soms afzet tegen het genre.

4 sterren.