Dieptragisch Victoriaans relaas van een plattelandsmeisje

Omdat ik in Engeland op vakantie was, leek deze klassieker me een toepasselijk boek om te lezen. Ik heb het gelezen in het Engels. Ik had het ooit in Londen gekocht voor een pond, maar het stond nog steeds ongelezen in de kast. Ik denk dat het boek moeilijk in het Nederlands te vinden is, maar omdat het op hebban.nl staat bij deze toch een recensie.

Het boek is bekend van een aantal verfilmingen, waarvan ik er twee heb gezien: Tess (1979), door Roman Polanski, met Nastassja Kinski in de hoofdrol, en Tess of the d’Urbervilles (1998), van Ian Sharp, met Justine Waddell in de hoofdrol. De films zijn vrij directe verfilmingen van het boek, en ik moet zeggen dat het boek ook zeer beeldend geschreven is. Weliswaar heeft het boek wat achterhaald taalgebruik, maar het is door de beeldende kracht zeer goed leesbaar. Het verhaal speelt zich af in de Victoriaanse tijd, de periode van de industriële revolutie, het kolonialisme, imperialisme en sociale ongelijkheid, vooral tussen mannen en vrouwen.

Het verhaal, voor zover niet bekend: Tess Durbeyfield blijkt, zo wordt door een dominee verteld, een nazaat te zijn van het oude adellijke geslacht d’Urberville. Onder druk gaat Tess kennis maken met de familie d'Urberville die dichtbij woont, in de hoop dat daardoor wat voorspoed op haar familie zal neerdalen, niet wetende dat deze familie de naam gekocht heeft. Deze stap leidt tot een geleidelijke neergang van Tess, die gebukt gaat onder een streng moreel besef. Het verhaal eindigt uiteindelijk intriest, waarbij Tess weliswaar geluk vindt, maar slechts voor korte duur.
Na een buitenechtelijk kind van Alec d’Urberville, dat vroeg overlijdt, vindt Tess uiteindelijk liefde bij een man, Angel Clare, hoewel ze die aanvankelijk afhoudt. De twee trouwen en Tess biecht haar voorhuwelijkse kind op. Daardoor wordt ze door Clare afgewezen en verdwijnt hij naar Brazilië, Tess ongelukkig achterlatend. Na enige tijd weet Alec d’Urberville Tess toch voor hem te winnen, haar voorhoudend dat Angel niet terug zal komen. Die komt uiteindelijk wel terug, vol berouw over zijn gedrag jegens Tess. Dit leidt tot een wanhoopsdaad van Tess: het doden van Alec d’Urberville.

Tess van de d’Urbervilles is duidelijk een Victoriaans verhaal, met morele opvattingen die ons regelmatig verbazen. De schrijver plaatst zo nu en dan ook kritische kanttekeningen bij deze geldende waarden en normen.

Voor het verloop van Tess’ verhaal kun je ook prima de films bekijken, aangezien de films het boek zo goed volgen. Daarbij is het opmerkelijk dat het laatste hoofdstuk van het boek niet in de films is opgenomen. Die gaf misschien nog een sprankje optimisme voor de toekomst. Voor de rest is het een inktzwart verhaal.