grensoverschrijdend, interessant experiment

Als kind word je met de paplepel ingegeven dat je geen ‘vuile’ woorden mag gebruiken en bepaalde onderwerpen moet vermijden. Als puber is het uitdagend om over die grenzen heen te gaan, als volwassene keer je toch terug naar de norm. Zeker als meisje/vrouw leer je gauw dat woordkeuze bepalend kan zijn voor je imago. Sex and the City toonde dat het best ok is om over seks te praten, zelfs in het openbaar. En na Fifty Shades of Grey barstte het in de boekenrekken van de zogenaamde Mummy Porn. Desondanks blijft het belangrijk om bepaalde woorden te vermijden. Wil je nog choqueren, is het met taalgebruik. “Er zijn geen taboes bij schrijven, taal is vrijheid van de geest”, laat Stella Bergsma haar hoofdpersonage, Eva, op de eerste schooldag tegen haar leerlingen zeggen, een idee dat ze zelf volop uitdraagt.

Stella Bergsma zoekt de grenzen bewust op én overschrijdt die keer op keer. Zowel de schuttingtaal als het onderwerp (een vrouw die uit is op drank en seks) zorgde meteen bij de publicatie van deze debuutroman voor negatieve reacties bij lezers. Jammer, want eens je het boek begint te lezen merk je snel dat dit niet zomaar een schunnig, snel bij elkaar geflanst verhaal is. Onder de harde bovenlaag zit een verhaal vol poëzie en humor, waarbij de auteur ondanks de chaos de touwtjes strak in handen houdt. Wie verder leest dan de eerste alinea komt meteen in aanraking met de originaliteit en vindingrijkheid van Stella Bergsma. Het associatieve denken en het uitvergroten van karakteristieken zet de toon van het boek.

Waar bij Bridget Jones elk hoofdstuk begint met de vermelding van haar gewicht, gaat het bij Eva om het alcoholpercentage in haar bloed: “Zonder de zachte omhelzing van drank is het leven geen hel, maar erger. De hel is warm en heeft lijden. Hier is leegte. Deze plek stroopt het vel van me af. Als een grote open wond loop ik rond en de lucht doet pijn bij de koffiemachine”. Gedurende de zes maanden die volgen op haar ontslag stijgt het alcoholpercentage even snel als haar levensmoeheid. Eva bevindt zich in een neerwaartse spiraal en bombardeert de lezer in eerste instantie met vuilbekkerij. Ze is de oppervlakkigheid zelve, niets lijkt haar te raken. Maar gaandeweg komen scheurtjes in haar masker en wordt de oorzaak voor haar drankzucht duidelijk: “Zeventien jaar met Jou en toen werd ik bang, het leven houdt op. Voorbij, je moet dingen meemaken. Jij wilde niet mee en daarom ben ik nu alleen. Dat was Ons. Ons wil ik oppoetsen en in de kast zetten. Ik wil me insmeren met Ons. Onder Ons kruipen ’s nachts. Ons bij me hebben in mijn portemonnee. We waren zo lang. We waren zo dicht. Enfin, whatever. Doei. Voorbij. Weg is weg. Opruimen, afwassen, kroeg.”. Wanneer ze uiteindelijk de kans krijgt om opnieuw iets te voelen, is ze al te ver heen om zichzelf te kunnen redden.

Sommige stukken lezen als een gedicht met heerlijke, nieuw uitgevonden woorden en hebben een perfect cadans. Andere passages zijn een geloofwaardige weergave van dronken geraaskal. Dit levert een vreemde balans tussen schoonheid en verval op. Door de vele cafébezoeken wordt duidelijk gemaakt dat Eva onophoudelijk in rondjes draait. Het ene cafébezoek verloopt identiek aan het vorige. De aaneenschakeling van zinloze gebeurtenissen maakt niet alleen Eva, maar ook de lezer bij momenten radeloos. Bergsma lijkt deze passages bovendien aan te grijpen om koste wat kost tegen een aantal heilige huisjes te trappen: religie, school, bijstand, toerisme... Hoewel deze stukjes best vermakelijk zijn doen ze afbreuk aan het hoofdverhaal. Door de vele intermezzo’s is het soms moeilijk om de aandacht bij het verhaal te houden. Jammer, want de verwijzingen naar muziek en literatuur maken het werk best interessant.

Pussy album lijkt me geen boek voor de grote massa, maar ik ben ervan overtuigd dat er een lezerspubliek voor is. Hoewel het boek mijn verwachtingen overtroffen heeft, twijfel ik tussen drie en vier stemmen. Ik kies uiteindelijk voor drie omdat er volgens mij nog veel groeimarge is en Bergma’s volgend boek trefzekerder kan zijn.