Mooie scenes, zwak geheel

Joke van Leeuwen is goed op het microniveau van de scene, ze is fantasierijk, speels en origineel en gebruikt vaak een erg treffende beeldspraak. Als je je van scene tot scene laat meevoeren zonder al teveel na te denken over het grotere geheel, kun je veel plezier beleven aan dit boek.

Zelf wil ik graag weten waar het boek over gaat en stoor ik mij eraan als de grote lijn van het verhaal niet duidelijk is of zelfs onlogisch is. En dat laatste is in dit boek het geval. Wat is de kern van het verhaal, wat is het conflict, waar draait het om? Dat blijft erg vaag en als er al iets gesuggereerd wordt, is het erg simpel.

Het verschil tussen de buurlanden, bijvoorbeeld, is te weinig concreet uitgewerkt. Het blijft zo vaag dat ik niet eens zou kunnen zeggen in welke van de twee landen ik liever zou willen wonen. Is er sprake van armoe, honger, tekort in het dictatoriale land? Zijn er wachtrijen voor de winkels? Mag je zeggen wat je denkt of is er geheime politie? En is het buurland veel rijker, zijn de mensen er gelukkiger, is er meer vertier? We komen het allemaal niet te weten. Het gegeven dat de hoofdpersonen zelf buitenstaanders in hun land zijn maakt het er ook niet gemakkelijker op een beeld te krijgen van de gewone levens van de inwoners. Het blijft allemaal vreselijk vaag. Een gemiste kans.

Tussen de personages is slechts beperkt sprake van spanning en alleen aan het eind is er sprake van een echt conflict, tussen Bardo en Mara. Niet voor niets zijn de laatste pagina’s meteen ook de sterkste van het boek!

De setting van het verhaal is, alweer, op microniveau duidelijk (het grensbewakershuis) maar hoe de maatschappij van het land functioneert, blijft vaag, afgezien van de twee jaarlijkse feesten van kermis en carnaval. Die twee zijn wat mij betreft nogal vreemde elementen in het verhaal, zonder duidelijke functie.

Er is ook nauwelijks sprake van een hoofdpersonage. Alleen Bardo komt in het heel boek voor en zou dus degene moeten zijn waar het om draait (conflict, climax, oplossing). Maar aan het eind gaat het alleen om een huwelijksconflict en acceptatie van zijn invaliditeit. Maar daarvoor was het hele begin van de roman niet nodig. De samenhang van alle afdelingen in de roman is dus niet erg sterk. Het lijkt erop dat de schrijfster nogal improviserend en intuïtief te werk is gegaan. Vanaf een zeker hoofdstuk verschijnen er opeens intermezzo’s waarin het kind Onna de hoofdpersoon is, alsof de auteur (kinderboekenschrijfster) opeens zin had in een stukje kinderboek.

Ik zie ook problemen in het geheel voor wat betreft chronologie, informatieverstrekking en perspectief in het boek. De auteur springt erg gemakkelijk heen en weer door de tijd en ik vind het niet altijd duidelijk wanneer een scene zich nu precies afspeelt.

Ook geeft de auteur de lezer soms niet tijdig de benodigde informatie en lijkt ze niet goed aan te voelen wat de lezer op een gegeven punt weet of wil weten. Dat gebrekkige geven van cruciale informatie uit zich ook in ’details’ zoals over de telefoontjes die Bardo vanaf zijn werkplek in het buurland pleegt. Telefoon? denk je dan, heeft hij de beschikking over zoiets moderns als een mobiele telefoon? Pas later blijkt dat hij met de telefoon van het huis belt. Was dat stiekem? Of wist hij niet dat dat niet mocht? Dacht hij er niet over na? We komen het niet te weten. Naderhand blijkt het de reden voor een grote boete en ontslag. Het verhaal zou logischer, en spannender! geweest zijn als het beter verteld was met meer informatie voor de lezer. Weer een gemiste kans.

Tenslotte lijkt de schrijfster voor een alwetend perspectief te hebben gekozen maar schrijft vervolgens toch veel vanuit de personages en springt daarbij teveel van het ene naar het andere perspectief.

Samengevat: dit boek bestaat uit een verzameling mooi geschreven scenes die samen echter geen een overtuigende roman vormen. Daarvoor ontbreekt het aan een duidelijke boodschap die je bij de fabel die het verhaal wil zijn wel verwacht en is de samenhang tussen de onderdelen te zwak.