Wederom een wonderlijke gewaarwording

Recensie van het Boek “Post uit Rusland” geschreven door Laura Starink.
Uitgeverij: Atlas Contact. Recensent: André Hoekstra Datum: 11 april 2020.

Wederom een wonderlijke gewaarwording

Laura Starink (1954) is schrijfster van de boeken “Duitse wortels” en “De schaduw van de grote broer” en twee eerdere boeken over Rusland: “Een land van horen zeggen” en “De Russische kater”. Samen met Hubert Smeets en Hella Rottenberg beheert zij een website: www.raamoprusland.nl
Door haar werk te lezen en deze website te bezoeken levert veel kennis op over Rusland.

Als student Slavische taal- en letterkunde aan de UVA en was zij enkele jaren journalist voor NRC. Als hoofdcorrespondent verbleef zij enkele jaren voor NRC in Moskou.
Daarna werkt zij als zelfstandig publicist.

Haar onlangs verschenen boek bij Atlas Contact Uitgeverij wilde ik lezen omdat Laura Starink mij met een eerder boek (Duitse wortels) over haar familiegeschiedenis in Oost-Duitsland behoorlijk wist te boeien. Haar informatieve en leesbare verteltrant verveelt geenszins, hetgeen mij al eerder was opgevallen in haar journalistieke columns in de NRC.

Rusland is een groot en machtig land (1/5 van de aardbol) waar ik als Europese bewoner altijd met verwondering naar heb gekeken. Groot qua oppervlakte, rijk aan grond- en delfstoffen en als politiek land een machtige speler op aarde om rekening mee te houden. Vroeger dachten we met angst vervuld aan de communistische staat toen het Tsarenrijk werd omgevormd tot een machtig verbond van verschillende Sovjetrepublieken (USSR).

In haar boek neemt Laura ons mee naar Rusland waar zij met haar gesprekken met vele Russen onder wie studiegenoten, bekenden, vrienden en politiek betrokkenen praat.
Het boek begint in de zomer van 2018 met een bezoek aan het dorp Glazok (waar de hemel hoger is dan in Moskou) en eindigt ook in deze plaats, welke zij ’s winters wederom bezoekt. In de overige hoofdstukken belicht zij Rusland bij haar ontwikkelingen van het Tsarenrijk naar het machtige USSR tot het uiteenvallen van de Sovjet-Unie tot wat het nu is.
De vele presidenten, van Lenin, Stalin, Chroesjtsjov, Brezjnev, Gorbatsjov, Jeltsin tot Poetin passeren allen de revue via uitgebreide analyses en in vele verhalen, waarmee zij hun ideeën en plannen het volk oplegden.
Een land met een landgrens van 20.000 km en een zeegrens met het dubbele aantal waarin 144 miljoen inwoners wonen, wordt geschetst als een land waarin het klimaat en de angst regeren. De eeuwige spanning tussen de macht en de burger waardoor de Rus een ondoorgrondelijk karakter toont, zich buigzaam opstelt maar onderhuids toch ook een (Europees) mens blijkt te zijn.
De rust en armoede van tijdens het Communisme versus de relatieve welvaart (van de elite en de politieke middenklasse) en discutabele openheid van het huidige Rusland wordt grondig door Starink aangegeven aan de hand van de mensen, die zij ontmoet en laat vertellen. Van boeren, leraren, burgers, studenten, politici en zakenlieden.
Het ontstaan van landbouwbedrijven als Sovchozen en Kolchozen vanwege de Collectivisatie, de Goelag kampen ten tijde van Stalin met de namen van o.a. Solzjenitsyn, Sjalamov, die hierover schreven in hun bekende werken “Goelag-archipel” en “Kolymaverhalen” wakkeren de herinneringen van de mij destijds op school vertelde verhalen opnieuw aan.

Haar reis met de Trans Siberische Spoorweg geeft nog eens aan de uitgestrektheid van dit land, waarbij het helpt als je beschikt over kontakten met belangrijke politieke personen.

Ook de vele ontmoetingen met dissidenten, waar onder Sacharov, de Nobel prijswinnaar, worden naar voren gebracht, evenals de ontwikkeling van de stad Moskou.
Van een simpele stad tot een werkelijke metropool waar van alles te koop is en de luxe je overal tegemoet schijnt. Belangrijke rollen zijn hierbij weggelegd voor de politieke elite, die nauwkeurig door de leiding wordt gecontroleerd.
Wel is duidelijk dat de wereldmacht van Rusland is veranderd. Het heeft zich na het Stalinisme gewijzigd tot een veel minder bepalende rol in ons wereldbeeld van vandaag.
Toch is het Poetin gelukt om zich na de Perestrojka en Glasnost ven Gorbatsjov en Jeltsin, de regie weer qua invloed naar zich toe te trekken. De omstandigheden, o.a. het terugtrekken van Amerika in het Midden Oosten, Donald Trump’s buitenlandse politiek, hebben dit mede mogelijk gemaakt. Dreigingen voor hem hierbij zijn wel de groeiende rol van China en, niet onbelangrijk, zijn eigen bevolking die niet geheel tevreden is met haar eigen positie.
Echter haar karakter, bewust en onbewust vervormd door de overheid, wordt sterk bepaald vanuit hun eigen positie als zijnde have of have not.
10% van de Russen bezit 83 % van de rijkdom. In Amerika is dat 76 %. Dit verklaart de apathische houding van het Russische volk waar de door de overheid geleide informatie via de media als Televisie/Radio en Kranten strak en sterk wordt bepaald.
Wat echter steeds meer invloed krijgt is de macht van het Internet, waarbij Poetin als digibeet steeds meer moeite mee heeft.
De claim van Poetin om (weer) een grote mogendheid te zijn wordt gekenmerkt door het Russische woord “bezdoroje” wat betekent “wegloosheid”.
Macht alleen op basis van angst en beperkte informatie en geen visie op een welvarender toekomst voor alle burgers met werk en voldoende inkomen is dan beperkt houdbaar.

Een zeer interessant en lezenswaardig boek met voldoende verwijzingen naar andere literatuurbronnen over dit grootse land.