Prachtig verhaal, mooie vondsten en een matige uitwerking

Phil Earle (1974) heeft een zeer diverse carrière achter de rug: zo werkte hij als begeleider in een tehuis voor uit huis geplaatste kinderen. Hij gebruikte zijn ervaringen als inspiratie voor zijn debuutroman, de YA Billy. Daarna volgden nog meer Young Adult titels en een aantal boeken voor jonge kinderen. Zijn laatste boek, De Jongen en de Gorilla, valt daar een beetje tussenin en is bedoeld voor kinderen tussen de 10 en 12 jaar. Inmiddels is Earle zelf commercieel directeur bij Bloomsbury.

In De Jongen en de Gorilla volgen we de twaalfjarige Engelse jongen Joseph, die in de Tweede Wereldoorlog, terwijl de wereld in brand staat en onzekerheid en angst hoogtij voert, uit zijn vertrouwde omgeving wordt gehaald. Hij heeft geen moeder meer, zijn vader wordt naar het front gestuurd, en de oma die voor hem zou zorgen, kan hem niet aan en besluit hem naar een vriendin in Londen te sturen. Terwijl vele andere kinderen juist van de grote stad naar het platteland worden gestuurd voor hun veiligheid, belandt Joseph in het enorme Londen, waar schuilhutten en bombardementen bijna gewoon zijn geworden.
Het verhaal begint goed: Joseph komt aan op het perron in Londen, waar hij wordt opgehaald door mevrouw F., die hij nog nooit eerder gezien heeft. Mevrouw F. beheert een dierentuin en heeft er een dagtaak aan om voor de nog overgebleven dieren voldoende voedsel te vinden. En Joseph moet haar helpen. Maar Joseph is boos. Heel boos en gekwetst. Iedereen heeft hem in de steek gelaten en weggestuurd, en nu krijgt hij van een narrige dame allerlei rotklusjes toebedeeld, en moet hij ook nog naar school, waar hij te maken krijgt met een goedbedoelende, bemoeizuchtige klasgenote, een lieve maar drammende juffrouw, een intens gemeen schoolhoofd en natuurlijk twee grote pestkoppen.

Na een vliegende start, waarin veel gebeurt en het karakter van Joseph duidelijk geschetst wordt, neemt het tempo af en kabbelt het verhaal lange tijd voort, waarin – vreemd genoeg – vooral de focus blijft op de boosheid van Joseph, terwijl er genoeg andere interessante personages om hem heenlopen, maar die Earle, ondanks diverse uitgezette verhaallijntjes, nergens uit de verf laat komen. Achtergronden en motieven van de personages om Joseph heen blijven lange tijd vaag, in sommige gevallen zelfs het hele boek, waardoor je als lezer met veel vragen achterblijft. Enkele spannende momenten die het verhaal naar een hoger niveau hadden kunnen tillen, worden helaas afgeraffeld, waardoor bij de lezer ook de irritatie groeit over het blijven herhalen van Josephs boosheid. Bij de lezer ontstaat een beetje het gevoel alsof Phil Earle zijn deadline niet zou halen en daarom maar de eerste versie van zijn manuscript heeft ingeleverd.
Het is ook lang wachten tot er iets van een band begint te groeien tussen Joseph en gorilla Adonis. De uitwerking van het karakter Adonis is dan weer enorm sterk: je ziet hem bewegen en reageren, en het is heel duidelijk dat Phil Earle een enorme studie heeft gemaakt van karakter en lichaamstaal bij gorilla’s. Ook de andere dieren zijn heel natuurlijk en realistisch neergezet in hun gedrag.
De schrijfstijl lijkt in de eerste instantie onvast. Earle gebruikt – zeker voor een jeugdboek – veel lange zinnen, bijzinnen en komma’s. Tussendoor plaatst hij heel korte, staccato-achtige zinnetjes van drie, vier woorden die bijna vijandig overkomen tussen hun fraaie, lange soortgenoten. Zoals Joseph snauwt en grauwt naar de mensen om hem heen, snauwen en grauwen deze zinnetjes naar de lezer. Naarmate het boek vordert wordt dit minder en komt er in de schrijfstijl meer balans, en lijkt samen met het hoofdpersonage te ontdooien. Een prachtige vondst van de schrijver!
In het laatste gedeelte van het boek, slaagt Joseph er dankzij zijn band met Adonis in, om ook de goedbedoelende mensen om zich heen wat dichterbij te laten. Als lezer hoop je tegen die tijd intens op een goede afloop voor de jongen, zijn gorilla en de oude dame die zich om hen bekommert, maar Earle trekt hier zijn eigen plan en lijkt de wat teerdere lezerszieltjes inmiddels compleet uit het oog te zijn verloren. Vooral gezien de jonge doelgroep en de huidige awareness-maatschappij zou een trigger warning hier best op zijn plaats zijn geweest.

Al met al: een zeer bijzonder boek over een zeer bijzonder onderwerp, met enkele geniale vondsten in de schrijfstijl, dat door een gebrekkige uitwerking, te weinig diepgang en een unhappy end jammer genoeg voor mij niet verder komt dan drie sterren.