Fluctuat Nec Mergitur

‘Luister’ is het laatste woord van de inleidende woorden van M (kort voor Marie) aan Flo (kort voor Florence) vanuit Parijs wat zij na vele jaren weer bezoekt. Het is hun gezamenlijke geschiedenis die de basis vormt van dit verhaal. Gevoelsmatig, na het boek gelezen te hebben, zou een uitroepteken ❗️ na het woord Luister ook wel passend zijn geweest.

Het decor van het verhaal wordt gevormd door het Parijs eind jaren tachtig, begin jaren negentig van de vorige eeuw. Het is de tijd van meerdere aanslagen in Parijs. Gepleegd door allerlei groeperingen uit voornamelijk voormalige Franse koloniën.

Hoofdpersoon en verteller van het verhaal is Marie. Au pair in Parijs. Bij een familie in goede doen. Philippe en Laurence Lambert met hun twee kinderen. Nicolas en
Louis. Hij is de vierde zoon. Vader Lambert was de Directeur Generaal van de Franse Post en hijzelf werkt bij Renault. Zij is stewardess bij Air France. Ze wonen hartje centrum Parijs. Philippe is een gevoelige man, in tegenstelling tot zijn broers. Hij heeft regelmatig angsten en heeft visioenen van toekomstige gebeurtenissen.

Het eerste deel van Luister beschrijft het leven van deze Philippe. De schrijfstijl van dit hoofdstuk deed mij enorm aan de film Amélie (voluit: Le Fabuleux destain de Amélie Poulain) uit 2001 denken. Het is dezelfde wijze van vertellen. Een volgordelijke opsomming van gebeurtenissen met heel veel oog voor details en precieze tijdstippen (elke dag om acht uur, …). As dat beeld van de film Amélie, met die begeleidende commentaar-stem eenmaal in je hoofd zit dan krijg je het er moeilijk weer uit. Het is overigens een zeer prettige schrijfstijl met een goed tempo.

Na dit eerste deel volgen 4 delen. Allen verteld vanuit het perspectief van Marie. Twee delen vertellen het verhaal van Marie in Parijs. Hier zijn de hoofdstukken genummerd. En de andere twee delen vertellen het verhaal van Marie en Flo en zijn voorzien van een ster (*) in plaats van een cijfer. Het betreft hier een door Marie ingesproken en verteld verhaal aan Flo. Het waarom van deze opvallende manier van vertellen wordt pas aan het einde van het boek helder. De hoofdstukken met cijfers en ster wisselen elkaar af.

Luister is het verhaal van Marie in het vinden van haar eigen identiteit. Op jonge leeftijd komt zij ‘Flo’ tegen. Iets ouder dan M. Flo is onderdeel van een creatieve scene en onder die invloed verandert M. Ze valt af, knipt haar haar af, gaat zich anders kleden. Later blijkt zij onderdeel te zijn van een kunstproject van Flo. Als reactie gaat ze naar Parijs als au-pair.

In Luister zijn de meeste personen op zoek naar hun identiteit en naar een manier om met hun eigen ik om te gaan. Dat geldt voor M die zich ontworstelt aan haar jeugd. Philippe die moet leven met zijn angsten en visioenen. En later met de gevolgen van een bomaanslag. Laurence die een betere toekomst voor zichzelf wil dan het milieu waar zij uit komt. En Flo die een artistieke carrière nastreeft. Ze zijn allemaal onderweg en op zoek. Naar zichzelf en naar hun bestemming.

Een speciale rol is weggelegd voor de bomaanslagen. Het boek gaat niet over de achtergronden van de aanslagen. Maar op de achtergrond spelen ze een belangrijke rol. Ze komen plotseling. Zijn onzichtbaar. Onvoorspelbaar. En ontwrichtend. Leiden tot angst. Ze lijken te staan voor katalysatoren van fundamentele verandering. Het leven is onvoorspelbaar. Het kan van het ene op het andere moment veranderen. En je kan je er niet tegen wapenen. Bronwasser lijkt met die aanslagen de vraag te willen adresseren of zo’n ingrijpende gebeurtenis (en de gevolgen) toeval is, of ‘het lot’. Een antwoord blijft overigens uit. Een conclusie wordt aan de lezer gelaten.

De laatste aanslag in het boek is die van 13 november 2015, die staat bekend als de Bataclan aanslag, maar werd op meerdere plaatsen tegelijkertijd uitgevoerd. Er kwamen toen 130 mensen om en er waren talloze gewonden.

Flo is fotografe en in het boek ook de verbinding met kunst. Verschillende foto’s en fotografen passeren de revue. Titels en boeken worden genoemd. Prachtige foto’s. Het achterliggende thema lijkt het verschil tussen kijken en zien te zijn. Flo leert haar klas, waar M in zit, dat het uiteindelijk gaat om dingen echt te zien. Te zien voor wat het is. Misschien is de relatie met die aanslagen ook wel de vraag of we die echt hebben gezien. Wat was de achtergrond van die aanslagen? Waarom? Of hebben we die slechts bekeken en heeft het leven daarna zijn normale loop weer genomen? Interessant gegeven.

Luister is een knap boek met meerdere lagen en thema’s. Mooi geschreven. Roept op tot nadenken.

Fluctuat nec mergitur is het motto van Parijs. Schommelingen maar niet ten onder gegaan. Een motto wat na de Bataclan aanslag veelvuldig te zien was en ook de titel is van een Netflix documentaire over de Decembre 13 aanslag. Het geldt voor Parijs, maar ook voor de personen in dit bijzondere boek!