Dystopische roman dwingt lezer tot aanpassing

De aanpassingen van Toon Van Mierlo volgt basisschoolleerling Casper en de tweeling Octavia en Kas. Na een noodlottig ongeval waarbij Kas om het leven komt, verliezen Casper en Octavia elkaar uit het oog. Ruim een halve eeuw later – in 2081 om precies te zijn – ontmoeten de twee elkaar weer. De klimaatcrisis heeft ondertussen flink huisgehouden op aarde waardoor de roman een dystopische koers inslaat. De twee zeventigers hebben op goed geluk de jarenlange stormen en watersnoden overleefd. En onder invloed van de woke-beweging zijn de meeste witte mensen van het vasteland verbannen naar de zee. Zo ook Casper en Octavia die, als kinderloze ouderen, ervoor gekozen hebben om samen tot hun dood op de oceanen rond te dobberen in een hoogtechnologische duosfeer.

Eenmaal opgesloten in dit grote ei, willen Casper en Octavia van elkaar weten hoe ze de voorbije jaren hebben doorgebracht. Om daar achter te komen, vertellen ze elkaar omstebeurt een geheim. Laagje voor laagje komen de duistere kanten van hun persoonlijkheden aan het licht. Voor de lezer komen deze ontboezemingen als een verrassing, maar de personages blijken ieder al een eigen plan te hebben beraamd voordat ze de duosfeer instapten. De aanpassingen wisselt gedurende de plot verschillende vertelperspectieven af. Zo komen niet alleen Casper en Octavia aan het woord, maar neemt de roman de tijd om enkele belangrijke bijpersonages uit te diepen. Op die manier krijgen de gebeurtenissen een sterkere inbedding in het verhaal.

De aanpassingen is de derde roman van Van Mierlo. Hij debuteerde in 2006 met Het geluk van jonge vaders. Tien jaar later verscheen zijn tweede roman Een paar is twee. Van Mierlo schrijft in De aanpassingen vlot en scherpzinnig. Het boek vloeit van de aandoenlijke kinderlogica uit de eerste paar hoofdstukken makkelijk over in Octavia’s schertsende, maar verbitterde opmerking decennia later dat ze Casper altijd al een “manipulatief klootzakje” heeft gevonden. Het aannemelijke toekomstbeeld dat Van Mierlo de lezer voorschotelt, doet denken aan een combinatie van de serie Black Mirror en het werk van Bervoets. Met technologische snufjes als “erosoma” en “authanasie” die weer zo uit Huxleys sciencefictionroman Brave New World kunnen komen.

Hoe dichtbij Van Mierlo de toekomst ook doet lijken, aanpassen is het wel. Zo moeten de personages zich aanpassen aan het veranderende klimaat, aan elkaar en aan de duosfeer. De jonge Casper wordt tijdens zijn ‘reis’ naar Afrika om kindsoldaat te worden, geconfronteerd met de verkeersregels die van hem eisen dat hij zich aanpast. Octavia incasseert grote verliezen waar zij mee moet om zien te gaan om verder te leven. Casper kan zich later helemaal niet meer aan iemand aanpassen, zelfs niet als zijn keuzes nog bijgestuurd kunnen worden. De tekst dwingt zelfs de lezer tot aanpassing. Het niet direct weten wie er aan het woord is, de grote kloof tussen het verleden en de toekomst en de grillige gebeurtenissen, creëren soms onduidelijkheid en vragen om aanpassing en geduld. Hierdoor doet het lezen van De aanpassingen denken aan een cijfertekening waarbij het grote plaatje pas zichtbaar is als alle punten aan het eind met elkaar zijn verbonden.