Prozagedichten vormen toevluchtsoord op de grens tussen leven en dood

Na zijn melancholisch geconstrueerde debuutbundel Van niemand is er nieuw werk van Vincent Oostrijck. De rij opmerkelijke personages die in zijn verhalende, deels autobiografische, gedichten de revue passeren, wordt langer in Tot het niet meer gaat. Een afgedankt knuffelbeest dat tussen het straatvuil ligt, een snackbarhouder die niet van mensen, maar van Russische literatuur houdt (en nog meer van zijn hond) en de vele gedaantes van Meneer de Bruin (bedtester, nachtwaker, vriend en reisgezel) laten zien hoe een klein detail of onverwachte wending de realiteit kan ombuigen. Dat die realiteit soms pijnlijk is, is een terugkerend thema in de poëziebundel. Zo luidt in het titelgedicht: ‘Ze is dood aan het gaan / Ze is gepeld als een ui / Haar ooit zo sterke lichaam / Verdwijnt laagje voor laagje.’ Om tegenwicht te bieden aan het verlies van Oostrijcks moeder zoekt het lyrisch ik troost in een paradijselijk oord in de weelderige natuur. De geheime tuin beschrijft deze locus amoenus als: ‘Een veilige haven / Tussen de verschillende werelden / Het leven en de dood / Hebben zich op deze magische plek / Verzoend met elkaar.’ De man die het lyrisch ik beschrijft, blijft echter nuchter: ‘Toch gaat hij er ook altijd weer weg / Er zijn mensen die op hem wachten.’

Het lyrisch ik laveert – samen met de rouwende, nostalgische, eenzame, liefhebbende en gelovige mannen die hij veelal vanuit de derde persoon observeert – in Tot het niet meer gaat tussen het leven en de dood. Veelvuldig overlappen de twee elkaar, zoals in Kraaien waar de gelijknamige vogel ‘de tuin van de toekomst’ binnenvliegt. Zijn gedachten dwalen af naar de dag van de uitvaart van zijn moeder waarop de man ‘een grote zwerm kauwtjes’ als een teken van boven beschouwt. ‘Niet overdrijven, ma / Eén vogel volstaat’ concludeert hij waarna hij zich afvraagt: ‘Kun je ooit nog gelukkig zijn / Als je moeder er niet meer is?’ (‘Ja, dat kan’.) Een symbolische dood sterft het vlooiencircus dat ‘Financieel aan de afgrond stond’ in het sprookjesachtige De directeur van het vlooiencircus. Hoewel Oostrijck de zwaarte opzoekt, is er ook ruimte voor een komische noot als de ‘arrogante vlooien’ beseffen dat ‘De arme circusdirecteur’ (…) ‘Volledig afhankelijk van hen was’ en als gevolg daarvan allerlei privileges beginnen te eisen.

Onvoorziene wendingen kenmerken het leven en vormen het wezen van deze bundel. In De wereld van de zieken stelt het lyrisch ik: ‘Je bent actief en levenslustig / En dan word je ziek.’ Van de snackbar in Rotterdam Alexander met ‘tijdloze klassiekers / Met mooie poëtische namen’ is jaren later niets meer over dan ‘vergane glorie.’ En aan de vriendschap met Meneer de Bruin komt onverhoeds een einde: ‘Hij komt nooit meer terug.’ Oostrijck schrijft beeldend: ‘Hij neemt een foto / In zijn geest’ en zoekt naar het moment tot het niet meer gaat, waarna de situatie onomkeerbaar – maar nooit onhoudbaar – wordt. In De laatste dans herinnert het lyrisch ik zijn vader: ‘We schuifelen vooruit / En nooit terug in de tijd / Net zo lang / Tot het niet meer gaat / En we ophouden te bestaan.’ In het emotionele Dag mama houdt hij de hand van zijn zieke moeder vast: ‘Ze is er al bijna niet meer / Nog half in deze wereld / En half in de volgende.’ Rijmloze lange en korte gedichten zorgen voor variatie in de bundel die herhaaldelijk over verlies, herinneringen, troost, maar ook over hoop handelt. De vissen en De PC69 geven een persoonlijke inkijk in het leven van de dichter. Prachtig is De roos over een klein gebaar dat iets groots in gang zet: ‘Er is een lange weg te gaan / Geef niet op’ – door Oostrijck voorgedragen in de podcast Meer dan woorden misschien nog wel ontroerender dan op papier. Tot het niet meer gaat laat een dichter zien die op een vast aantal thema’s steeds net een ander licht werpt, waarbij humor en een verhalend karakter het geheel leesbaar en toegankelijk houden.

Deze recensie verscheen eerst op www.elineschrijfthier.nl