Dystopische YA-roman over de veronachtzaming van het individu

In Duizend & ik van Yorick Goldewijk leeft Acht in Surdus, een grimmige stad vol hoge, witte woontorens en ‘Zieners’ – drones die vanuit de lucht de metropool afspeuren. Net als voor de andere inwoners van de stad zijn Achts dagen strikt ingedeeld. Iedere ochtend vertrekt ze in een bomvolle trein naar de Terminal. Ze verricht er simpele taken die haar energie opslorpen en gaat aan het eind van de dag weer terug naar haar kleine appartement. Onderweg galmen Evi’s Principes door de stad – regels die ervoor zorgen dat iedereen in het gareel blijft. Wie gehoorzaam is, wordt beloond met een bestaan overzee. Soms gaat het mis. Wie afwijkt van ‘het Pad’ wordt een ‘Dwaler’ genoemd. Dwalers worden beëindigd op de Promenade – een wreed lot dat zich openlijk voltrekt met als doel de overige inwoners af te schrikken om buiten het strakke, witte keurslijf te treden.

Acht voelt vanbinnen dat ze anders is. Ze veronachtzaamt haar identiteit niet en stelt zichzelf vragen over Surdus, over haar gevoelens en de dingen die ze weet zonder dat ze er herinneringen aan heeft. Ze droomt van de Wal en het uitzicht op zee dat de plek biedt. Maar meer nog verlangt ze naar de wereld die daarachter ligt. Eerst in stilte, maar als ze de blik van een ander meisje ontmoet, weet ze intuïtief dat ze samen met haar moet vluchten. Na het succes van Films die nergens draaien gooit Goldewijk het met Duizend & ik over een andere boeg. Met het kille Surdus als achtergrond, ontvouwt zich een dystopisch verhaal waarin Acht langzaam haar zorgvuldig geconstrueerde leven afbreekt. De sfeer is klinisch en de zwart-wit illustraties van Yvonne Lacet van kale woonblokken en ondefinieerbare silhouetten weten dit gevoel van beklemmende afstandelijkheid goed te vangen.

Aan de hand van filosofische passages beschrijft Goldewijk de rijke binnenwereld van Acht die steeds sterker naar de oppervlakte komt. Het onbestemde gevoel dat ze moet vluchten, is in strijd met haar plichtsbesef. Ze veracht zichzelf om haar gedachten en gevoelens. Het idee dat ze een ziel is met eigen wensen en verlangens – met een eigen Pad zelfs: ‘het vervloekte speldenprikje dat ik in mijn hart voel als ik het opmerk.’ Duizend & ik werkt gestaag toe naar een ontknoping waarin niets is wat het lijkt. Ondanks de gelaagdheid van het verhaal, voelt het helaas weinig vernieuwend. Wie boeken als het populaire The Circle, het zwakke Vox of klassieker Brave New World gelezen heeft, weet zo ongeveer wel wat er te wachten staat. Dit neemt niet weg dat Duizend & ik voor jonge lezers een uitstekende kennismaking is met het dystopisch genre en laat nadenken over (online) identiteit, privacy en de groeiende digitalisering van de wereld.