Naoorlogse roman over het onverdeelde verlangen naar een thuis

In De bewaring van Yael van der Wouden woont de bijna dertigjarige Isabel sinds het overlijden van haar moeder alleen in het ouderlijk huis nabij Zwolle. Haar broers Louis en Hendrik zijn jaren geleden al vertrokken en hebben niet veel meegekregen van het ziekbed van hun moeder. Isabel voelt zich door hen in de steek gelaten, maar is zich er tegelijkertijd sterk van bewust dat het huis in de toekomst niet haar, maar oudste broer Louis toebehoort. Het geïsoleerde bestaan dat ze leidt – enkel onderbroken door de bezoekjes van huishoudster Neelke afgewisseld met de ongewenste avances van buurman Johan – en de geruchten dat er in de buurt steeds vaker diefstal voorkomt, dragen eraan bij dat Isabel zich achterdochtig opstelt tegenover de buitenwereld. Wanneer Isabel voor een etentje met haar broers naar Scheveningen afreist, heeft Louis onaangekondigd zijn nieuwe vriendin Eva meegenomen. Eva is in alles de pe(e)rfecte tegenpool van Isabel. Ze is aanwezig, spontaan en zoekt gretig toenadering tot de gereserveerde Isabel. Als Louis de daaropvolgende weken op zakenreis gaat, regelt hij, ondanks protest van Isabel, dat Eva aan de start van de zomer tijdelijk bij haar in huis zal verblijven.

Van der Wouden is schrijver en docent. De bewaring is haar debuutroman die ze in het Engels schreef onder de titel The Safekeep en is vertaald door Fannah Palmer en Roos van de Wardt. Opgedeeld in drie delen volgt de roman de complexe levens van Isabel en Eva die met elkaar verwikkeld raken in het naoorlogse Nederland van begin jaren 60. Vanaf de geheimzinnige vondst in de moestuin kleeft de onderhuidse spanning aan de pagina’s en verspreidt zich geleidelijk naar de haast neurotische manier waarop Isabel zich aan het grote huis vastklampt, de spullen die verdwijnen als Eva haar intrek neemt en de kille vijandigheid tussen de jonge vrouwen die gaandeweg in broeierig verlangen omslaat. Aan de hand van een filmische, diepgravende schrijfstijl die de lezer niet meer loslaat, spit Van der Wouden haar personages genadeloos om zodat ze in losse grond komen te staan en gedwongen worden zichzelf en anderen in een ander licht te zien. Ze speelt met de schaduwen in en om het huis waarbinnen steeds een andere, gedetailleerd beschreven glimp van de gebeurtenissen wordt opgevangen. Zo lees je een hartstochtelijk liefdesverhaal over een verboden queer liefde met enkele expliciete seksscenes, een beklemmende familiegeschiedenis over diep weggestopte oorlogstrauma’s en een historische roman met een collectieve boodschap.

Meer nog dan de beschrijvingen in de drie lagen van deze goed doordachte roman, weerklinkt in De bewaring dat wat juist níet uitgesproken wordt. De haperende zinnen in de dialogen, de zwijgzame blikken en het verbergen van ongemakkelijke gevoelens bieden voor zowel de lezer als de personages ruimte voor eigen invulling die gaandeweg onvermijdelijk botst met de werkelijkheid. De plot fixeert zich herhaaldelijk op ‘kijken naar’ en ‘wegkijken van’ en benadrukt daarmee dat enkel opmerken niet genoeg is om te zien zoals het écht is – dat kennis en begrip niet als vanzelfsprekend ontkiemen: ‘Ik kan naar je luisteren als je praat en nog steeds het geluid van je stem missen.’ Van de vooroordelen, bijbehorende schaamte en ontluikende geheimen die zich binnen de muren afspelen, werpt het huis een steeds groter wordende schaduw op de wijze waarop naoorlogs Nederland omging met oorlogsslachtoffers en Holocaust overlevers – een geschiedenisles voor een nieuwe generatie lezers. Door vanuit verschillende standpunten te belichten hoe een oorlog zich in mensen kan huisvesten, stelt De bewaring dat te midden van racisme en antisemitisme, conflicten en onwetendheid de behoefte aan een thuis een tijdloos en onverdeeld verlangen is.